ئایا بزووتنەوە سەرکەوتووەکانی سەربەخۆیی پێویستیان بە تێکەڵەیەک لە مێتۆدەکان هەبووە

ئایا بزووتنەوە سەرکەوتووەکانی سەربەخۆیی پێویستیان بە تێکەڵەیەک لە میتۆدەکان هەبووە؟
بزووتنەوەکانی سەربەخۆیی بە شێوەیەکی گشتی پێویستیان بە تێکەڵەیەک لە شێوازەکان هەبووە:
دیپلۆماسی و مانۆڕی سیاسی و یاسای نێودەوڵەتی،
بەرخۆدانی چەکداری،
ناڕەزایەتی جەماوەری.
بزووتنەوە سەرکەوتووەکانی سەربەخۆیی بە درێژایی مێژوو زۆرجار بە تێکەڵەیەک لە ستراتیژی و میتۆدی جۆراوجۆر تایبەتمەند بووگن. ئەم شێوازانە دەتوانن لە دانوستانی دیپلۆماسی و مانۆڕی سیاسییەوە دەست پێبکەن تا بەرخۆدانی چەکداری و ناڕەزایەتی جەماوەری. هەڵبژاردنی میتۆدەکان زۆرجار پەیوەست بووە بە هەلومەرجی تایبەتی هەر بزووتنەوەیەکەوە، لەوانەش سروشتی دەسەڵاتی داگیرکەری و کۆلۆنیالیزم و کەشوهەوای سیاسی و ئەو سەرچاوانەی لەبەردەستی بزووتنەوەی سەربەخۆییخوازیدا بوون.
بۆ نموونە شۆڕشی ئامریکا کردەوەی سەربازی لەگەڵ هەوڵە دیپلۆماسییەکان تێکەڵ کرد. سوپای سەربازی بە سەرۆکایەتی جۆرج واشنتۆن خەریکی بەرخۆدانی چەکداری بوو لە دژی هێزەکانی بەریتانیا. لە هەمان کاتدا دیپلۆماتکارە ئامریکاییەکان لە ئوروپا، وەک بنیامین فرانکلین، هەوڵیاندا دانپێدانان و پشتیوانی نێودەوڵەتی بۆ دۆزی خۆیان بەدەستبهێنن. ئەم ڕێبازە دووانەیە لە دەستەبەرکردنی سەربەخۆیی ئامریکادا زۆر گرنگ بوو.
بزووتنەوەی سەربەخۆیی هیندستان بە سەرۆکایەتی گاندی، لە پلەی یەکەمدا نافەرمانی مەدەنی ناتوندوتیژ و ناڕەزایەتی جەماوەری بەکارهێنا. بەڵام دانوستانی دیپلۆماسی لەگەڵ ئینگلیزەکانیشدا هەبوو، بەتایبەتی لە قۆناغەکانی دواتری بزووتنەوەکەدا. جگە لەوەش لەناو بزووتنەوەکەدا گرووپی دیکەش هەبوون، وەک سوپای نیشتمانی هیندستان کە بانگەشە و بەشدارییان بۆ بەرخۆدانی چەکداری دەکرد و تێکەڵەیەک لە شێوازەکان بەکارهێنران.
لە ئافریقا زۆرجار خەبات بۆ سەربەخۆیی تێکەڵەیەک لە ناڕەزایەتی ئاشتیانە و بەرخۆدانی چەکداری و دانوستانی دیپلۆماسی لەخۆدەگرت. بۆ نموونە لە جەزائیر، بەرەی ڕزگاری نیشتمانی شەڕێکی خوێناوی سەربەخۆیی دژی دەسەڵاتی فەڕانسە ئەنجامدا، لە هەمان کاتدا خەریکی هەوڵی دیپلۆماسی بوو بۆ بەدەستهێنانی پشتیوانی نێودەوڵەتی. لەبەرامبەردا غەنا لە ڕێگەی بزووتنەوەیەکی جەماوەریی تاڕادەیەکی زۆر ئاشتیانە بە سەرۆکایەتی قەوامی نکروما سەربەخۆیی بەدەستهێنا، بەڵام ئەمە بە دانوستانی دیپلۆماسی لەگەڵ ئینگلیز تەواو بوو.
بەگشتی لە کاتێکدا تێکەڵەی تایبەتی شێوازەکان لە حاڵەتێکەوە بۆ حاڵەتێکی تر جیاواز بووە، بزووتنەوە سەرکەوتووەکانی سەربەخۆیی بە گشتی پێویستیان بە تێکەڵەیەک لە ستراتیژییەکان هەبووە. سروشتی ئاڵۆز و فرەلایەنەی خەبات بۆ سەربەخۆیی، زۆرجار نەک تەنها بەرەنگاربوونەوەی دەسەڵاتی داگیرکاری و کۆلۆنیالیزمە، بەڵکوو خەبات بۆ دانپێدانان و پشتیوانی نێودەوڵەتی لەخۆدەگرێت.
تێبینی: ئەوەی کە ڕەخنەگرانە بڕوانین بۆ خەباتی چەکداری بە گویرەی کات و شوێن و ئیمکان و مێتۆد، جیاوازە لەگەڵ ئەوەی بە ڕستەگەلێگ نابەرپرسانە وەکوو “سەردەمی بە سەرچووە و هتد”، نکۆلی لەو بژاردەیە بکرێتەوە.
تێبینی دوو: تەنیا بە کیبورد و هەندی کوردایەتی کردن، دەبێتە کوردایەتی پەمەیی.
بڕوانە بۆ:
Did successful independence movements require a combination of methods, TutorChase
هەروەها ئەم سەرچاوەگەلە بخوێنەوە:
Liberation and Resistance Movements, Martin Wahlisch, 2019