تحلیل از وضعیت کنونی ایران
ناآرامی های اخیر بازار تهران و ارتباط این ناآرامی ها با اعتراضات انتخاباتی سال ٢٠٠٨،
احتمال و مخاطرات حملەی نظامی بە ایران
آیندەی دمکراسی در ایران
وضعیت کنونی ایران در دو سطح قابل بررسی است: سطح نخست به شکل گیری تدریجی چرخه های ناقص سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران بازمی گردد که محصول ناکارایی سیستم از زمان شکل گیری تاکنون است. به نظر می رسد جمهوری اسلامی پس از سه دهه پای فشردن بر “ضرورت حضور ایدئولوژیسم در تمام سطوح چهارگانه ی فوق، اکنون وارد مرحله ی “ناکارایی”(ineffiecency) و “نااثربخشی(ineffectiveness) به گونه ای شد که بهره وری به کمترین میزان خود رسیده است و از هم اکنون می توان گفت دوران فروپاشی در ایران آغاز شده و شیب نزولی آن شتاب بیشتری به خود گرفته است. تنها عاملی که هنوز هم می تواند فروپاشی سیاسی ایران را به تاخیر اندازد “چسپ مذهب” است که این نیز به زودی توان چسپندگی خود را از دست خواهد داد.
سطح دوم بررسی به تحریم های بین المللی علیه ایران مربوط است که از آن می توان به عنوان یک عامل یا متغیر خارجی نام برد. تحریم های فزاینده علیه اقتصاد رانتیر نفتی ایران، اکنون به چنان درجه ای از شدت رسیده است که “فضای تنفس اقتصادی در ایران” را به مرحله ی خفگی رسانده است. تحریم های اقتصادی ایران از دوجهت، سیستم سیاسی ایران را متاثر خواهد ساخت: اول آنکه اقتصاد ایران به دلیل ماهیت دولتی آن، فضای سیاسی را از هر زمان ملتهب تر ساخته است.تخصیص ها و توزیع ها در ساختار بوروکراتیک دولتی یا ناقص انجام می شود و یا اصلا به مرحله ی ملیاتی وارد نمی شود و همین امر، اقتصاد را به تیغ برنده ای علیه سیاست و حاکمیت تبدیل می کند. دوم ماهیت رانتیر بودن اقتصاد ایران که به دلیل وابستگی حیاتی آن به نفت، تحریم ها را به سلاحی کاملا تاثیرگذار بر درآمدهای ایران تبدیل کرده است. ایران دیر یا زود، توان خود را در کنترل تعادل عرضه و تقاضا در بازار از دست خواهد داد و این موضوع، به سرعت، به عرصه ی سیاست عمومی در ایران وارد خواهد شد.
-ناآرامی های اخیر بازار تهران، مستقیما متاثر از ناکارایی در مدیریت بازار وهمچنین ناتوانی از عرضه ی کافی ارز به لایه های سرمایه گذاری و واسطه گری در بازار است.این دو عامل، ارزش ریال را در برابر ارزهای معتبر به صورت بی سابقه ای کاهش داده است و تاثیر روانی این موضوع، تورم انتظاری در جامعه را به میزان بی سابقه ای افزایش داده است. اما اینکه آیا این ناآرامی ها ریشه در اعتراضات مردمی88 دارد یا خیر به باور نگارنده، ماهیت این اعتراضات اندکی متفاوت از یکدیگر هستند. در رویدادهای 88، بازار ایران که به صورت سنتی، نزدیکی قابل توجهی با دستگاه حاکمه دارند کمتر وارد بازی اعتراضات شدند در حالی که در اعتراضات روزهای پیش، نقطه ی شروع اعتراضات به عدم تعادل در بازار ارز، بازاریان تهران و برخی شهرها بودند. در هر حال به نظر می رسد فراگیری رویدادهای اخیر اگرچه تدریجی هستند اما آهسته و پیوسته به تمامی لایه های جامعه تسری خواهند یافت. تاریخ تحولات ایران نیز این را به ما می گوید
-احتمال یک برخورد نظامی از نوع کوتاه مدت و به اصطلاح برق آسا بیش از یک جنگ تمام عیار است. بعید است ایران از خواسته های خود به طور کامل عقب بنشیند و غرب نیز در مورد برنامه ی هسته ای ایران به”نقطه ی اطمینان” برسد. در این حالت یک حمله ی برق آسا کاملامحتمل است اما گسترش آن به یک جنگ تمام عیار، به قواعد بازی در آن هنگام وابسته است
-اما آینده ی دمکراسی در ایران امیدوار کننده است اگرچه تاثیر بعضا ویرانگر نظام ایدئولوژیک جمهوری اسلامی در سه دهه ی اخیر بر روان مردم ایران و سرخوردگی های تحقیر آمیز در این مدت، زمینه ساز انواعی از افراطی گری شده است اما به نظر می رسد با تغییر نظام در ایران، گذار به دمکراسی، با شتاب فزاینده ای از افراطی گری پیشی خواهد گرفت هرچند که احتمال فروپاشی ایران در گسل های قومی-ملیتی را هم نباید از نظر دور داشت
با سپاس از آرام ابراهیم خاص
بابەتەکانی تر
کنگره ١٥ حزب دمکرات کردستان ایران – گفتگو با کردانه
دفتر خاطرات شهید احسان فتاحیان (بخش سیزدهم و پایانی)