هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان؛ قەیرانی ناسنامەی نیشتمانی و سەرشکستی سیاسی- ناسنامەیی

هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان؛ قەیرانی ناسنامەی نیشتمانی و سەرشکستی سیاسی-ناسنامەیی
“ئاسیر ئاگیرساروبێ” لە وتارێکدا بەناونیشانی “ئایا ناسنامەی نەتەوەیی لە قەیراندایە؟” باس لە هەشت پێکهاتە دەکات لە شیکردنەوەی ناسنامەی نەتەوەیی کە ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕن لە ڕێکخستنی سیاسی و کۆمەڵایەتی نەتەوەدا:
یەکگرتوویی (Unity): ناسنامەی نەتەوەیی جەخت لەسەر یەکگرتوویی و یەکپارچەیی ئەندامانی نەتەوە دەکاتەوە بۆ ئەوەی تاکەکان هەست بە سەر بە کۆیەکبوون و یەکگرتوویی بکەن.
کۆمەڵگا (Community): نەتەوە بریتییە لە کۆمەڵگایەکی فەرهەنگی و سیاسی کە ئەندامەکانی پەیوەندی هاوبەشیان لەگەڵ یەکتردا هەیە.
بەردەوامی (Continuity): ناسنامەی نەتەوەیی لە ڕێگەی گێڕانەوەی مێژوویی و فەرهەنگییەوە هەستی بەردەوامی نێوان ڕابردوو و ئێستا و داهاتوو بەهێز دەکات.
سەروەری (Sovereignty): ناسنامەی نەتەوەیی بەستراوەتەوە بە چەمکی سەروەری نەتەوەییەوە و نەتەوەکان ئارەزووی کۆنترۆڵکردنی چارەنووسی سیاسی خۆیان دەکەن.
پاکی (Purity): هەندێک گێڕانەوەی نەتەوەیی جەخت لەسەر پاراستنی پاکی فەرهەنگی و زمانەوانی دەکەنەوە.
بکەری مێژوویی: نەتەوەکان بکەری مێژوویین و ڕۆڵێکی کارامە و کارتێکەر دەگێڕن لە داڕشتنی مێژووی خۆیان.
نواندنەوە (Represantation): ناسنامەی نەتەوەیی لە ڕێگەی هێما و زمان و هونەر و فۆرمەکانی تری فەرهەنگییەوە بەنواندنەوە دەکرێت، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ بەهێزکردنی هەستی سەربەخۆیی.
جیهانی نەتەوەکان (World of Nations): سیستەمی نێودەوڵەتی لەسەر بنەمای نەتەوە سەربەخۆکان دامەزراوە کە هەریەکەیان ناسنامە و سەروەری خۆیان هەیە.
بە ڕوانینی بەراوردکارانەی ئەم هەشت توخمەی ناسنامەی نەتەوەیی لەگەڵ هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، دەتوانین ئاماژە بە ئالنگاری پێکهاتەیی و ناسنامەیی بکەین، کە لە ئەنجامدا دەتوانرێ بگوترێت ئەم هێزانە ڕووبەڕووی قەیرانی ناسنامەی نەتەوەیی بوونەتەوە:

یەک: بە هۆی پارچەپارچەبوون و لێکترازانی زۆر و کێبڕکێی حیزبی، هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان یەکگرتوویی ستراتیژی و یەکگرتوویی لە ئامانجە سەرەکییەکاندا نییە. ئەم خەسارە، ڕێگری لە دروستبوونی هەستی یەکگرتوویی کردووە و لە ئەنجامدا لاوازی لە بەرهەمهێنانەوەی هەستێکی نەتەوەیی هاوبەشی لێکەوتووەتەوە.
دوو: هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەهۆی سەرکردایەتی بەتەمەن و هەیکەلی تەشکیلاتییەوە نەیانتوانیوە پەیوەندییەکی ئۆرگانیک لەگەڵ جەستەی کۆمەڵگای کوردی و بەتایبەت نەوەی نوێ دروست بکەن و ئەم پرسە پەیوەندیی نێوان حیزب و کۆمەڵگای لاواز کردووە.
سێ: گێڕانەوەی مێژوویی ئەم هێزانە، یان پەیوەندی لەگەڵ نەوەی ئەمڕۆدا لەدەستداوە یان دیل بووە لە قەفەسی نۆستالژیای ڕابردوو و لە ئەنجامدا پڕۆژەی نیشتمانی بەردەوامی مێنتاڵی و دەروونی و مێژوویی نییە.
چوار: هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵات لە ستراتێژی نەتەوەیی خۆیاندا تووشی ناڕوونی و دژبەیەک و دژوازگۆیی بووگن و لە دروستکردنی وێنایەکی پەروەردەکراو و شەفاف بۆ داهاتووی سیاسی لاواز ماون و لە قەیرانە سیاسییەکاندا جارێکی دیکە خۆیان بە چوارچێوەی ئێرانێکی یەکگرتووەوە دەچەسپێنن.
پەنج: له گوتاری زۆربه ی ئه و هێزانه دا هیچ ڕوونییەک له پێناسەی توخمه سەرەکییەکانی ناسنامەی کورد و کوردستاندا نییه، ئەمەش وای کردووه نواندنەوەیەکی ناڕوون و هەندێکجار تێکەڵی (التقاطی) ناسنامەی نەتەوەیی دروست ببێت.
شەش: ئەم هێزانە زۆرتر سنووردار کراون بە کاردانەوە نەک کردەی چالاکانە.
حەوت: میدیا و هێما و زمانی وێژمانی و سیاسی و فەرهەنگی هێزە سیاسییەکانی ڕوژهەڵات، لە کۆمەڵگا دوورن و نوێنەرایەتی مۆدێرن و ئیلهامبەخشیان نییە و نەیانتوانیوە بچنە ناو خەیاڵی گشتی نەوەی نوێ.
هەشت: هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵات سیاسەتێکی دەرەکی و تۆڕێکی نێودەوڵەتی کاریگەریان نەبووە و بەردەوامیشن لە ئامادەنەبوون لەم مەیدانەدا.
بە لەبەرچاوگرتنی ئەم هەشت پێکهاتەیە، هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵات لە خۆگونجاندن لەگەڵ شوناسخوازی نوێی کۆمەڵگای کوردی و پێشهاتە جیهانییەکان دواکەوتوون و دەکرێت بانگەشەی ئەوە بکرێت کە ئێستا لە قەیرانێکی ستراتیژی و قەیرانی نوێنەرایەتی و پچڕان لە پێشهاتە دەروونییەکانی نەوەی نوێدان.
هاوکات خەڵکی کوردستان بەرەو “ناسنامەی نەتەوەیی پەرەسەندوو” بە تایبەت لە دوای شۆڕشی ژینا هەنگاو دەنێت، بە گۆڕانکاریی عەقڵی، فیکری، جێندەری و نەسڵی و بە چڕییەکی بەرزی ناسنامەگەرایی گۆڕانخوازانە چووەتە ناو ژینگەی سیاسی و فیکری و خۆئاگایی نەتەوەیی.
قەیرانی ناسنامەی نەتەوەیی، بە چاوخشاندنێک بە هەشت توخمەکانی ناو هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە بەراورد لەگەڵ کۆمەڵگای کوردستان، ئێستا بەرەو دۆخێک دەڕوات کە دەکرێ بە سەرشکستی سیاسی-ناسنامەیی (Political-identity Refraction) ناوی ببەین؛ هێزی سیاسی لە ژینگەیەکدا و کۆمەڵگای کوردی لە ژینگەیەکی تردا، کە جیاوازی شەپۆلەکانی ئەو دوو ژینگەیە دواجار دەبێتە هۆی سەرشکست بۆ هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵات و لەکیسچوونی دەرفەتەکان بۆ گشتییەتی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی نەتەوەی کورد لە ڕۆژهەڵاتی نیشتمان.
بڕوانە بۆ:
Is national identity in crisis? An assessment of national imaginations in the early 2020s, Asier H. Aguirresarobe, Wiely online Library, 2022