چیدیکە تاران تاکە شوێنی چارەسەری پرسی ڕۆژهەڵات نییە

کوردی- فارسی
چیدیکە تاران تاکە شوێنی چارەسەری پرسی ڕۆژهەڵات نییە
لە بازنەی فیدرالیزمی فرەویست تا مافی جودابوونەوەی تاکلایەنە
لەگەڵ هەڵدانەوەی وردە وردەی نەخشەی نوێی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و دیاربوونی ڕۆڵی کورد بە گشتی، بەبێ گوێدانە سنوورە هەنووکەییەکانی جوگرافیای سیاسی، ئێستا پێویستە هێزە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەرەو ڕێکخستنەوەی داواکارییەکان هەنگاو بنێن و هەوڵبدەن پاکێجێکی سیاسی داواکاری و خواستەکان، “لە مەودای فیدراڵیزمێکی فرەویست تا مافی جودابوونەوەی تاکلایەنە” جێبەجێ بکەن.
مەودای فرەویستی فیدراڵیزم یانی چی؟
مەبەست لە داوێنەی فرەویستی فیدرالیزم لێرەدا بە مانای تێپەڕین لە پێناسە سەرەتایی و کلاسیکییەکانی فیدراڵیزم و “شۆڕشی وەرگرتنی دەسەڵات” دێت:
پێناسەیەکی نوێ بۆ سەرزەمین بە بەفەرمی ناسینی یاسایی و حقووقی نەتەوەکان،
گۆڕانکاریی بنەڕەتیی لە دەستووردا کە بووەتە هۆکاری دروستبوونی بۆشایی نێوان ناوەند و پەراوێز و ڕێگر بووە لە بەیان و دەڕبڕینی پەراوێز،
بەشداری هاوسەنگ لە پرۆسەی داڕشتنی سیاسەت و کۆنترۆڵکردنی سیاسەت،
مافی بەتەواوی یەکسان لە سیاسەتەکانی حوکمڕانیدا.
دیاریکردنی ئەرکی یاسایی کەڵەکەکردنی دەسەڵات و ئێحتکاری دەسەڵات،
سەربەخۆیی عەمەلیاتی لە بیرۆکراسیدا،
تێپەڕین لە دوانەی “سیاسەت وەک هێز” و “کاردانەوەی ناوەند”،
تێپەڕبوون لە “پرسی ئێران” وەک میراتێکی دامەزراوەیی،
کۆتاییهێنان بەو سیستەمە جەماوەرییە کە لەلایەن سیاسەتمەدارانی ناوەندەوە کۆنترۆڵ دەکرێت،
دابەشکردن و دابەشکردنەوەی سەرچاوە ئابوورییە قۆرخکراوەکاندا،
داڕشتنی وردی سیاسەتی سەرەوە و سیاسەتی خوارەوە (ناوەند و پەراوێز)،
دیاریکردنی هێڵە وردەکانی پرۆسەی بەشداربوون و ئاراستەکانی بەشداربوون، هاوکات لەگەڵ پێناسەکردنەوەی چەمکی بەشداریی،
کۆتاییهینانی هەتاهەتایی بە ستراتیژی دەستبەسەرداگرتن لە دوورەوە،
کۆتاییهێنان بە دەستێوەردانی سیستماتیکی ناوەند بە یاسادانان و گارانتی جێبەجێکردن،
پەرەپێدانی فەرهەنگی یەکگرتووگەرای هێژمۆنیک لەجیاتی فەرهەنگی قۆرخ خوازی هێژمۆنیک،
یان شۆڕشی وەرگرتنی دەسەڵات یان گۆڕینی قەبارەی سەرزەمینی،
مافی جودابوونەوەی تاکلایەنە.
بڕوانە بۆ:
Devolution Revolution,

Unilateral Secession

دیگر تنها راه حل مساله کورد، تهران نیست
از دامنه بالایی فدرالیسم تا حق جدایی یک جانبه
با رونمایی تدریجی از نقشه نوین خاورمیانه و برجسته شدن نقش کوردها به طور کلی، فارغ از محدودیت های جغرافیای سیاسی، اکنون لازم است نیروهای سیاسی کوردستان به سوی پیکربندی مجدد مطالبات و خواسته‌ها حرکت و همواره تلاش کنند بر یک بسته سیاسی از خواست‌ها و مطالبات، “از دامنه بالایی فدرالیسم تا حق جدایی یک جانبه” متمرکز شوند.
دامنه بالایی فدرالیسم یعنی؟
منظور از دامنه بالایی فدرالیسم در اینجا، گذار از تعاریف اولیه و کلاسیک فدرالیسم و حرکت به سوی یک “انقلاب تفویض اختیار” است:
تعریف جدید از سرزمین با رسمیت قانونی و حقوقی ملت‌ها،
تغییر بنیادین در قانون اساسی که عامل شکاف مرکز و پیرامون و مانع از بیان پیرامونی شدە است،
مشارکت متوازن در فرایند سیاست گذاری و کنترل سیاست‌ها،
حق کاملا برابر در سیاست‌های حاکمیتی،
تعیین تکلیف حقوقی مساله انباشت قدرت و احتکار قدرت،
استقلال عملیاتی در بوروکراسی،
گذار از دوگانە “سیاست بە مثابە قدرت” و “واکنش مرکز”،
گذار از “مسالە ایرانی” بە مثابە میراث نهادی،
پایان دادن به سیستم توده‌ای که توسط سیاستمداران مرکزی کنترل می‌شود،
تقسیم و توزیع مجدد در منابع اقتصادی انحصاری شده،
تدوین دقیق سیاست بالایی و سیاست پایینی (مرکز و پیرامون)،
تعیین خطوط دقیق فرایند مشارکت و ترتیبات مشارکت در کنار بازتعریف مفهوم مشارکت،
قطع همیشگی استراتژی دست‌های دور،
پایان دادن به مداخله مرکزی سیستماتیک از طریق قانون و ضمانت اجرا،
تدوین فرهنگ اتحاد گرای هژمونیک به جای فرهنگ انحصارگرای هژمونیک،
یا انقلاب تفویض اختیار یا تغییر مقیاس سرزمینی،
حق جدایی یک جانبه.