فیس بوک بزرگترین عرصه برای نبرد نامتقارن است (در گفت و گو با آسو نیوز)

دیاکو مروتی:

شبکه های اجتماعی مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر زیادی ندارند، توانسته اند به خوی درزندگی مردم نقش ایفا کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروهای اجتماعی متفاوت در شبکه های اجتماعی مجازی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی،از طریق شبکه های اجتماعی با هم ارتباط برقرار می کنند.

در همین رابطه در گفت و گویی با آقای بهزاد خوشحالی نویسنده و پژوهشگر، کاربرد وتاثیرات شبکه های اجتماعی مخصوصا فیس بوک را، مورد واکاوی قرار داده ایم.

آسو نیو: به طور کلی شبکه های اجتماعی مجازی چه نقشی را بر روند زندگی مردم به همراه داشته است؟

بهزاد خوشحالی: در پاسخ به اين پرسش، مي توان به اين موارد اشاره نمود:

-‏شبکه هاي اجتماعي، مبادله ي اطلاعات و ارتباطات را به یک فرصت برای تقویت ظرفیت شهروندان تبديل نموده اند.
– ‏تماسها و روابط فرامرزی به توسعه دانشي و ارتباطی منجر شده اند.
-تداوم تماس ها منجر به آشنايی انسان ها با حقوق اساسي و مدني خود شده اند.
-روند دواداری و تساهل بر اثر تنوع فرهنگی‎ موجود در شبکه هاي اجتماعي تقویت ‏شده اند.
-شفافيت اطلاعاتی و ارتباطی بيش از هر زمان ديگر نمود پيدا کرده است.
-حساسيت هاي اجتماعی و سياسی مردم نسبت به آنچه در جهان انجام مي گيرد به حداکثر افزايش يافته است.
-امکان آموزش عمومي فراگير در قالب “چرخه ي دانايي”بيش از هر زمان محقق شده است.(امروز گفته مي شود در عصر انفجار اطلاعات، ناداني يک انتخاب است)
-امکان تشکيل نظر و بسيج عمومي آ‌را، به سطح بسيار بالايي گسترش پيدا کرده است.
-کيفيت و عمق مشارکت، بستره اي مناسب براي تحقق حقوق بشر و دمکراسی در مقياس جهانی فراهم آورده است.
-حکومت ها و دولت ها ديگر مانند گذشته، مصونيت ندارند و نمي توانند از قدرت در اختيار خود، به صورت افسار گسيخته عليه شهروندان استفاده کنند.
-وجدان عمومي به مداري ارتقا يافته است که مي تواند حقوق جهاني را به سوي هر موضوعی که حساسيت زا است هدايت و وادار به کنشگري نمايد.

آسو نیوز:فیس بووک از مهمترین شبکه های اجتماعی در دنیای اینترنت به حساب می آید که تعداد کاربران آن به چند صد میلیون نفر می رسد، با این شبکه اجتماعی می توان به چه هدف هایی رسید؟

بهزاد خوشحالی: فيس بوک به مثابه فراگيرترين شبکه ي اجتماعي اکنون يکی از کاراترين و اثربخش ترين پديده ها در جريان سازی، هدايت جريان ها و توزيع انديشه ها و اقدامات در سطوح ملی و جهانی است.

-بر اثر جريان آزاد اطلاعات و مبادله ی آن، فيسبوک فرصت مشارکت بيشتری براي شهروندان بيش از هر زمان مهيا نموده است.
-فيس بوک امکان بسيارمناسبی براي سازمان و همکاری به وجود آورده است و نهادهاي اجتماعی مجازی در اين شبکه، اکنون از تاثيرگذاری معادل با دنيای واقعی برخوردار گشته اند.
– شبکه ای از روابط در فيس بوک به وجود آمده است که تنها بر اساس اختيار و اراده ی انسان ها قابل دستيابي بوده و نقش دولت ها عملا بسيار کمرنگ و يا حتي بي رنگ شده است.
-اکنون می توان به روشنی معناکرد واقعی “شهروندان الکترونيک” را در فيس بوک يافت.
– یک زنجیره فرایند تدریجی، به صورت اختیاری در فيس بوک تشکيل شده است.

آسو نیوز: کاربران شبکه اجتماعی فیس بوک، در صورتی که از نوشته یا عکس و مطلبی که دوستی به اشتراک گذاشته خوششان بیاید، می‌توانند با فشار دادن دکمه لایک، علاقه خود را به آن مطلب نشان دهند. بسیاری از محققان بر این باورند که از طریق لایک هایی که کاربران پای مطالب در فیس بوک می زنند، می تواند موید تمایلات جنسی آنها، عقاید سیاسی شان و حتی میزان هوششان باشد، نظر شما در این رابطه چیست؟

بهزاد خوشحالی: زندگی در دنیای جدیدی به نام جهان مجازی، قدیمی ترین چارچوبها را شکسته، هويت های از پيش تعيين شده را به چالش کشيده و هويت هاي جديدی آفريده است، قوانين و ضوابط مختص به خود به وجود آورده و بنابراين شرايط روانی ويژه ی خود به وجود آورده است. از اين رو شخصیت مخاطبان در فضای آنلاین و تجزیه و تحلیل رفتار آنها، الگوهای روانشناختي ويژه ي خود خلق کرده است که براساس آنها می توان گفت هر نمود رفتاری در اينترنت، آشکار کننده ي سيمای روانی فرد بوده و به صورت مستقيم با ويژگی هاي روانشناختی او رابطه دارد.

آسو نیوز:از سوی دیگر نیز محققان می‌گویند این فعالیت کاربران، حریم خصوصی برخی از مردم را نیزخدشه‌دار می کند. بر اساس آماری که منابع دولتی منتشرکرده اند، فیس بوک عامل اصلی یک سوم طلاق ها در ایران شناخته شده است . از دیدگاه شما فیس بوک چگونه بر روابط خانوادگی و ایجاد ‏پدیده طلاق تاثیر گذار خواهد بود؟

بهزاد خوشحالی: در بسیاری از کشورها چون ايران، هميشه تکنولوژی پيش از فرهنگ وارد زندگی مردم می شود. شبکه های اجتماعی و دنيای مجازی نيز از اين قاعده مستثني نيستند و معمولا در اين حالت ها، تهديدهاي منجر به بروز آسيب هاي اجتماعي بيش از فرصت ها ظهور پيدا می کنند. بنابراين در اينجا موضوع بيش از آنکه مربوط به خود پديده باشد مربوط به تبعات ورود شبکه های مجازی پيش از فرهنگ سازی براي آن مي تواند باشد.

موضوع مهم ديگر مربوط به آسيب هاي فزاينده ي اجتماعي در آن ايران در نتيجه ي دورباطل های گوناگون جامعه شناختيک و آسيب هاي علوم تربيتي است که منجر به کاربري غيرمتعارف فيس بوک و ديگر شبکه هاي اجتماعي به منظور پوشش نارسايی ها و کاستی هاي زندگی در دنياي حقيقی مي شود.

آسونیوز: فیس بووک در این دوران توانسته است همچنین نقش موثری را در انقلاب فرهنگی و شکستن تابوهای سنتی ایفا کند که نمونه بارز و اخیر آن اعتراض مردان در صفحه لباس زنان وسیله ایی برای تنبیه مجرمان نیست می باشد. ادامه این فعالیت های فیس بوکی چگونه می تواند در بسیج کردن توده ها در شکل گیری جنبش های مردمی موثر باشد؟

بهزاد خوشحالی: فيس بوک و جی پلاس به باور من، بزرگترين عرصه براي نبرد نامتقارن هستند. نبرد نامتقارن بنا بر تعريف، پيروزی نرم برسخت يا پيروزی نيروی مردم بر سخت افزار حاکميت در کشورهايی است که دارای مناسبات غيردمکراتيک هستند. به دليل ويژگي هايي که در پاسخ به پرسش نخست گفته شد و همچنين ناتواني حکومت ها در اعمال زور عريان بر دنياي مجازی(به استثنای توان حاکميت ها براي فيلترينگ)، مردم از بيشترين توان براي شکل دهی به انديشه ها و نظرات، بسيج نمودن افکار عمومی و اطلاع رسانی و تبادل اطلاعات برخوردار بوده و می توانند آستانه ي حساسيت وجدان عمومي و نهادهاي بين المللي حقوق را به پايين ترين سطح کاهش  داده و دولت ها را در زمينه هاي گوناگون وادار به عقب نشيني و تمکين نمايند. جنبش سبز ايران در اعتراض به کودتای انتخاباتي88 و قيام منجر به سقوط حکومت حسني مبارک در مصر، مهمترين مثال ها در عصر کنونی براي قدرت بسيج سازي توده ها عليه حاکميت ها هستند.

آسو نیوز: نقش دنيای مجازی در بازتوليد هويت ملی ملت هايی که در پروسه ي ملت-دولت سازي هستند، چیست؟

زبان، آيين، هنر، ساختار اجتماعي و تکنولوژي به عنوان مهمترين ستون پايه هاي فرهنگ شناخته شده اند و فرهنگ نيز در شکل دهی هويت اجتماعی، هويت سياسی و هويت ملی، دارای بيشترين درجه ي تاثيرگذاري است.
در اين ميان شبکه هاي اجتماعي در دنياي مجازي، به صورت مستقيم بر دو عامل”ساختار اجتماعي” و “تکنولوژی” و به صورت غير مستقيم بر “زبان”، “آيين” و “هنر” تاثير مي گذارند از يک سو و از سوي ديگر پديده ي “دولت الکترونيک”، امروزه به يک ضرورت در دنياي جديد و برای کشورهايی که اين پروسه را پشت سر گذارده اند تبديل شده است. بر اين اساس، حتي مي توان با فرماسيون ملت-دولت مدار، موقعيتی به وجود آورد که از يک دولت الکتروني به سوي دولت واقعی حرکت کرد و به تحقق آرزوی ملت هاي تحت سلطه در جهان امروز براي تشکيل يک کيان ملی جامه ی عمل پوشيد.