نوروز خونین سنندج، چرایی بحران(2)

در اجتماع بزرگي با حضور داريوش فروهر،مردم كردستان، شايعه تجزيه طلبي را رد كردند.
مهاباد-داريوش فروهر وزير كار كه بمنظور بررسي مشكلات و خواستهاي برادران كرد به كردستان اعزام شده بود،وارد مهاباد شد و مورد استقبال حدود صدهزار نفر از اهالي قرار گرفت.فروهر و همراهان ابتدا به ديدار امام جمعه رفتند. در اجتماع مردم مهاباد در ميدان شهرداري، داريوش فروهر و دكتر مكري سخنراني كردند و گفتند كه شاه خلق كرد را فروخته است. در اين اجتماع، كه علاوه بر ساكنان مهاباد مردم شهرهاي مختلف كردستان نيز حضور داشتند، اجتماع كنندگان اتهام تجزيه طلبي خلقهاي كرد را رد كردند و با كليه برادران ايراني خود در نقاط مختلف كشور اعلام همبستگي كردند. داريوش فروهر و همراهان به خانه خواهر اسماعيل شريف زاده كه در مبارزات سال 46 شهيد شده بود رفتندو امروز نيز دكتر قاسملو يكي از رهبران حزب دمكرات كردستان كه اخيراً وارد مهاباد شده است،شيخ عزالدين و غني بلوريان با داريوش فروهر و همراهان او مذاكراتي انجام دادند و خواست‏هاي مردم كردستان را كه طي قطعنامه 8 ماده‏اي تنظيم شده بود به آنها تحويل دادند.(كيهان2/12/1357)
دولت:براوضاع كردستان تسلط كامل داريم.
اخبار كردستان همچنان از داغترين خبرهايي است كه دولت موقت انقلاب را سخت به خود مشغول داشته است. در حال حاضر، دو منبع خبري براي اطلاع از اخبار اين استان وجود دارد: نخست خبرهاي رسمي‏كه در بيانيه‏هاي دولت و ستاد انقلاب و يا از طريق مصاحبه‏هاي مطبوعاتي اعضاي دولت منتشر مي‏شود و دوم اخبار غير رسمي كه توسط خبرنگاران مجلس، نمايندگان وسايل ارتباط جمعي و راديوهاي خارجي پخش مي‏شود. بر اساس خبرهاي رسمي، در حال حاضر ارتش كاملاً بر اوضاع كردستان مسلط است و مشكلات و تقاضاهاي كردها در چارچوب هيأت اعزامي از سوي امام خميني و دولت موقت انقلاب، حل و فصل مي‏شود. خبرگزاري پاريس در اين زمينه با انتشار اخبار سفر هيأت اعزامي و ملاقاتهاي هيأت با سرشناسان مجلس بار ديگر تسلط دولت را بر كليه نقاط استان تأكيد كرد. در اين خبرها آمده است: «هيأت اعزامي دولت انقلابي برياست داريوش فروهر و عضويت «دكتر محمد مكري» و «دكتر ابراهيم يونسي» كه هر دو از اكراد هستند بنمايندگي حضرت آيت الله العظمي خميني با پيامهايي براي مردم كردستان وارد سنندج شدند. داريوش فروهر گفت: «اين هيأت نمايندگي دارد كه از طرف دولت انقلابي به خواسته‏هاي مردم كردستان رسيدگي و ضمن شركت در اجتماعات و جلسات گفت و شنود، نظرات آنان را بدولت موقت انقلاب اسلامي منعكس سازد و به مشكلات گوناگون مردم اين سازمان توجه خاص مبذول دارد».
هيأت مذكور در آغاز ورود خود به سنندج، مورد استقبال علامه «مفتي زاده» روحاني سرشناس شهر قرار گرفت. مفتي زاده ضمن خير مقدم، مشكلات سياسي و اجتماعي مردم اين منطقه را برشمرد، سپس حجت الاسلام «علامه نوري» پيام امام خميني را براي مردم كردستان قرائت كرد كه با شور و هيجان فوق العاده مردم روبرو شد.فروهر در سخنان خود يادآور شد كه هرگاه عناصري بخواهند بهر نحو بر خلاف سير انقلاب ملت ايران اقدام كنند اقدام آنها خيانتي است كه در اين لحظه حساس تاريخي و سرنوشت ساز ايران، از هر نظر غيرقابل بخشش است. اين هيأت به تهران بازگشت. از سوي ديگر ارتش ملي ايران نيز طي اعلاميه‏هايي به حوادث كردستان اشاره كرده است. در اعلاميه‏اي كه ديروز در كردستان از سوي ارتش ملي صادر شد سقوط اين پادگان تكذيب شد. در اين اعلاميه آمده است كه تنها در مهاباد مشكلاتي وجود دارد و مردم، پادگانهاي نظامي را اشغال كرده‏اند. سخنگوي دولت نيز در يك بيانيه جداگانه اعلام داشت كه مذاكراتي در جريان است تا اين افراد بطور صلح آميز محل را تخليه نمايند. در همان اثناء يك اعلاميه ديگر نظامي حاكي از آن بود كه«عناصر ضد انقلابي» با پخش بيانيه‏هايي در شهرهاي سقز، بانه و مريوان، صلح را تهديد مي‏كنند و در آنها از مردم خواسته شده است به پايگاههاي نظامي حمله نمايند.طبق گفته دولت،بدنبال تقاضاي اصناف مختلف معلمان، دانشجويان و كميتة دفاع از آزادي و انقلاب، تظاهر كنندگان از راهپيمايي بسوي پادگانها منصرف شدند. در رضاييه نيز حجت الاسلام «قريشي» از طريق تلويزيون از كلية پرسنل ارتش، ژاندارمري و پليس خواست به سركار خود برگردند و از دستورات فرماندهان خود كه از سوي كميته انقلاب منصوب شده‏اند پيروي نمايند.او از مردم خواست تا در جهت پيشرفت انقلاب متحد شوند. روحانيون ديگر نيز از مردم خواستند تا به عده‏اي تجزيه طلب اجازه ندهند به انقلاب صدمه بزنند.(اطلاعات5/12/1357)
دكتر مكري: نظم داخلي در كردستان توسط كردها بايد برقرار شود.
دكتر مكري يكي از نزديكان امام خميني كه روز گذشته از سفر كردستان به تهران بازگشت، امروز در گفتگويي با كيهان تاييد كرد كه بايد به كردها آزادي فرهنگي و امكان برقراري نظم داخلي توسط خودشان داده شود. دكتر مكري ضمن اظهار اين مطلب افزود: در كردستان به خوبي از ما استقبال شد، و ما در نقاط مختلف براي مردم سخنراني كرديم. آنها همواره در شعارهايشان رهبري امام خميني را مورد تاييد قرار مي‏دادند و ضمناً تجزيه طلبي را محكوم مي‏كردند، اما البته شعري داشتند با اين مضمون كه«دمكراسي براي ايران و خودمختاري براي كردستان». مات با اعضاي كميتة انقلابي شهر مهاباد نيز مذاكره كرديم و از آنها خواستيم كه نظريات و پيشنهادهايشان را به ما بدهند. همچنين به آنها گفتيم كه برآورده كردن بعضي خواستهاي آنها را در حال حاضر ممكن است، ولي درمورد بيه خواستهايشان بايد در مجلس مؤسسان صحبت شود. البته با تاييد بر اينكه هر تصميمي در اين مورد بايد در چارچوب استقلال و تماميت ارضي ايران اتخاذ شود. آنچه محقق است بايد درآنجا به دو زبان صحبت شود و به آنها بايد اجازه دهند كه ازادي فرهنگي داشته و احتمالاً در مدارس زبان كردي نيز تدريس شود. در امور انتظامات داخلي نيز اگر كميته‏هاي انقلابي وطن پرست تشكيل شود و ارگانيزه بشود نيز مي‏توان به آنها آزادي داخلي داد.همچنين درمورد كشاورزي و توسعه اقتصادي نيز امكانات دادن آزادي وجود دارد. دكتر مكري سپس تاكيد كرد كه در هر حال بايد ارتش قوي كه از مركز فرمان بگيرد تشكيل شود. اين ارتش ملي بايد حافظ مرزهاي كشور باشد. وي در پايان گفت كه: جلال طالباني به ايران و حزب دمكرات سمپاتي دارد.(كيهان5/12/1357)
استقلال براي ايران و خودمختاري براي كردستان
سخنگوي هيأت اعزامي آيت الله خميني بعد از بازگشت خود به تهران، عصر ديروز اعلام كرد: «در اين مرحله به مردم كردستان براي برقراري نظم و ترتيب در استان خود اختيار داد». محمد مكري گفت: «اگر كميته انقلاب ايالتي كردستان بخوبي سازمان داده شود و با دولت مركزي نيز روابط مناسب برقرار گردد، در اين صورت وظيفه برقراري نظم و قانون نمي‏تواند بطور موقت به مردم محلي واگذار شود». دكتر مكري اضافه كرد: «البته هر گونه تصميمي كه در اين باره اتخاذ شود بايد در چارچوب استقلال وتماميت ارضي ايران صورت گيرد آنچه كه آشكار است آن است كه مردم كردستان آزادي فرهنگي داشته باشند و به دو زبان صحبت نمايند». هيأت اعزامي «آيت الله خميني» پنج شنبه گذشته به كردستان اعزام گرديد و تاريخ عزيمت آن با اندكي پس از حركت گروه اعزامي مهدي بازرگان به كردستان بود كه رياست آن را داريوش فروهر وزير كار و امور اجتماعي بعهده داشت. هيأتهاي اعزامي‏ با اعضاء كميته انقلاب مهاباد به بحث و مذاكره پرداختند كه خواسته‏هاي خود را براي نمايندگان «آيت الله» بازگو نمودند. «مكري» گفت: «من به آنها گفتم بعضي خواستهاشان را مي‏توان بلافاصله پاسخ داد اما بقيه آنها بايد در مجلس جديد به بحث گذارده شود». امير انتظام سخنگوي دولت ديروز به خبرنگاران گفت: «نمايندگان قريب به دو ميليون نفر كرد كه در نزديكي مرز عراق و تركيه زندگي مي‏كنند خواستار خود مختاري داخلي شده‏اند ولي البته بين تقاضا و اجابت تقاضا فرق است».(اطلاعات6/12/1357)
امور كردستان به شوراي ايالتي سپرده مي‏شود.
با آنكه اخبار چنداني از كردستان نمي‏‎رسد، با اين همه يكي از مهمترين مسائل روز و مشكلاتي كه دولت موقت انقلاب با آن روبرو است، بحران كردستان است. صبح امروز راديو تلويزيون مهاباد سكوت خود را شكست و در گزارش كوتاهي كه به تهران فرستاد، ضمن اعلام همبستگي اكراد و بخصوص مردم مهاباد كه گفته مي‏شد مركز بحران است به خواستهاي برحق مردم كردستان اشاره نمود. گزارشگر راديو تلويزيون مهاباد در گزارش خود گفت حجت الاسلام حسيني روحاني مشهور كردستان، مردم را دعوت به آرامش كرده است و از اكراد خواسته به تحريكات عوامل بيگانه توجه نكنند. از سوي ديگر در تهران، دكتر مكري سرپرست هيأت اعزامي امام خميني و داريوش فروهر وزير كار و امور اجتماعي و نماينده اعزامي دولت، گزارشات مشروحي پيرامون حوادث كردستان به شوراي انقلاب و دولت داده‏اند. گفته مي‏شود دولت موقت انقلاب در برابر خواستهاي اكراد نرمش فوق العاده‏اي نشان داده است و اين به دليل حساسيت فوق العاده ماجراي كردستان براي دولت است. گفته مي‎شود طرحي شبيه به طرح «مارس عراق» بين هيأتهاي اعزامي به كردستان و رهبران روحاني منطقه تهيه شده كه هيأت اعزامي، آنرا به دولت تقديم نموده است. به موجب اين طرح، كليه درآمد اين استان در همانجا خرج خواهد شد، توتون كردستان با قيمت بين اللملي توسط دولت خريداري مي‏شود، زبان و خط كردي در كنار زبان فارسي در مدارس تدريس مي‏شود، شوراي ايالتي و شهري اداره اموراستان را به عهده خواهد گرفت، براي مدتي قسط‏هاي عقب افتاده كشاورزان كرد به بانكها در يك مهلت معقول تمديد خواهد شد، استانداران، فرمانداران، بخشداران، فرماند‏هان نظامي و رؤساي ادارات از افراد بومي‏خواهند بود و همه عقب ماندگي كردستان بسرعت جبران خواهد شد. محافل نزديك به نخست وزير گفته‏اند تلاش مهندس بازرگان براين است كه تا پايان هفته با نمايندگان و سرشناسان كرد به توافق برسد.(اطلاعات7/12/1357)
بايد به كردها خود مختاري داد.
ديروز داريوش فروهر وزير كار و امور اجتماعي و عضو هيات اعزامي دولت به كردستان، گزارش ويژه هيات را در يك ديدار عمومي‏با خبرنگاران داخلي و خارجي قرائت كرد. در اين گزارش آمده بود:
“مسأله كردستان كه بعضي‏ها دانسته يا ندانسته، آن را بيش از اندازه بزرگ كرده‏اند در حقيت و به تقريب، مسأله سراسر ايران است و آن نياز به لمس كردن و حس كردن بيشترين آزادي‏هاي ممكن است در چارچوب اصول و قوانيني كه حاكم بر تماميت ارضي ووحدت سراسري مردم ايران باشد. آنچه امروز در خود تهران مي‏گذارد و نمايشگر شور انقلابي مردم تهران است و توقعات بيشماري كه در زمينه كسب آزاديهاي ضروري دارند به گمان من نه تنها تفاوت چشمگيري با آنچه در آذربايجان و گيلان و كردستان و بلوچستان و خوزستان و خراسان مي‏گذرد، ندارد بلكه جهتي شتابناك تر و تيزتر هم دارد. لكن حساسيت ملت، متوجه خطوط مرزهاي كنوني است. اضطراب و نگراني‏هاي پديد آمده نيز تا حدي مربوط به همين مسأله است. بديهي است پس از تشكيل مجلس موسسان و طرح و تصويب نهايي قانون اساسي و اصول انقلاب، براي مردم ايران تا حد زيادي مشكل حل خواهد شد كه باز هم خواست‏هاي خود را كه مي‏بايست در قانون اساسي مورد توجه خاص واقع شود، به آساني بيان كنند و خواهان دگر گوني و تغيير دائمي قانون اساسي شوند بنابراين طبيعي است كه در زمان حاضر و پيش از تشكيل مجلس موسسان و تدوين قوانين بنيادي و قطعي، مردم سراسر ايران، خواسته‏ها و نظر اتشان را به آگاهي رهبري انقلاب، دولت موقت و ديگر مردم ايران برسانند و اين، همان كاري است كه هم مردم كردستان مي‏كنند، هم مردم زنجان و اصفهان. فروهر سپس به عمق مسأله كردستان اشاره كرد ولي بهمين تعميق بودن و خطرناك بودن تفاوت قائل شد. وزير كار و امور اجتماعي در قسمت ديگري از سخنان خود گفت: «اگر بخواهيم لفظ خطرناك را بكار ببريم بايد بگويم «خطرناك هم بود» اما نه براي نظام انقلابي جديد بلكه براي نظام فاسد و ضد انساني قبلي و البته آنقدر خطرناك بود كه بتواند آن نظام را به مخاطره بيندازد و واژگون كند. پس من اصولا نمي‏توانم مسأله كردستان را از مسائل و مشكلات كل ايران تفكيك كنم، اگر چه مسائل منطقه‏اي و خصوصيات سنتي نيروهاي مختلف ملت ايران ايجاب مي‏كند كه به مسأله نيازهاي خاص منطقه‏اي در سرتاسر ايران توجهي خاص بشود و نيازهاي مردم هر ايالت با منطقه بدقت، شناخته شود و در برآوردن اين نيازها اقدام شود، چراكه جز اين اگر عملي انجام شود حق گروههاي كثيري از مردم ايران ضايع خواهد شد». فروهر سپس با اشاره به خواستهاي برحق مردم كردستان كه سالها مورد ظلم قرار گرفته‏اند گفت: «مردم ستم كشيده همه جاي ايران در خواستهاي برحقي دارند كه با يد مورد توجه قرار گيرد و اين امكان به آنها داده شود كه خواستهاي خود را به گوش همگان برسانند و آزادي‏هاي مورد نياز را كسب كنند. كردها از اين اصل كلي بركنار نيستند و در تلاش كسب حقوق خود در چارچوب قوانين و اصول انقلاب ملي ايران هستند. بنابراين تا كنون حرفي از هرج و مرج طلبي كردها و سوء استفاده از موقعيت حساس كنوني فرصت طلبي‏هاي انقلابي در ميان نيست. حرف از يك دشواري قديمي است كه اكنون فقط شرايط مناسب براي آن و گفتگو در باره حدود آن بوجود آمده است».
داريوش فروهر وزير كار آنگاه گفت: «اما در مورد واژه «خودمختاري» بايد بگويم من در گفتگوهاي خود با كردها به اين نتيجه رسيده ام كه اين واژه، آنچنان كه طرح شده هيچ رابطه‏اي با «تجزيه طلبي»ندارد. اين واژه دقيقا ناظر است بر جميع اختيارات امكانات و آزادي‏هايي كه مي‏توان به منطقه يا ايالتي از ايران داد تا در راه پاسداري از آداب و رسوم خود و پيشبرد اقتصاد خود، قدم‏هاي سريع و سازنده‏اي بردارد و براي آباداني ايالت خود حق نظارت كافي و اختيارات لازم را در خود منطقه داشته باشد.” فروهر سپس گفت: «حق خودمختاري در بعضي از مسائل داخلي چيزي است كه برابر ظلم‏هايي كه به اكراد بايد به اين گروه از مردم مبارز ايران داده شود». فروهر سپس به اقدامات ضد انقلاب و نيروهاي بيگانه اشاره كرد و گفت: «آنها كوشش مي‏كنند با تحريك و ايجاد آشوب، از آزردگي برادران كرد سوء استفاده كنند ولي من مطئنم كه در اين كار موفق نخواهند شد».
مصاحبه
سپس داريوش فروهر به سوالات خبرنگاران پاسخ داد:
س: با توجه به اينكه خودمختاري هيچ رابطه‏اي با تجزيه طلبي ندارد، برداشت ما اين است كه شما روي خود مختاري صحه گذاشته‏ايد.
ج: خواست و طرح مسأله خود مختاري و تعيين حدودي كه براي آن مي‏شناسم، از مسائلي است كه بايد مجلس موسسان آينده تصميم بگيرد و چگونگي آن را در قانون اساسي آينده روشن كند. من برداشتي را كه از چگونگي طرح اين خواست داشتم، بيان كردم.
س: مسأله كردستان در عراق و تركيه هم مطرح است. آيا ما تماس در اين مورد با دولت عراق داشته‏ايم؟ و آيا نيازهايي كه عراق حاضر نبود به كردها بدهد، ايران قادر است تأمين كند؟
ج: پذيرش و عدم پذيرش نياز با مجلس موسسان است و دولت موقت نمي‏تواند پيرامون آن تصميم بگيرد. فقط وظيفه دولت، اجازه به طرح آزادانه اين نظرات است. اما تا آنجا كه من مي‏دانم دولت موقت انقلاب، هيچگونه تماسي با دولت عراق نداشته است و من بعنوان يك ايراني، اميدوارم هرگز تماسي درباره مسأله كردستان با دولتي كه بزرگترين دشمني‏ها را با مردم كرد كرده است برقرار نشود.
س: آيا خواست كردها ممكن است در ساير مناطق از جمله بلوچستان و آذربايجان تاثير بگذارد؟
ج: اين خواستي است كه به گونه‏هايي در سراسر ايران طرح است و من او را فقط خواست يك منطقه از ايران نمي‏شناسم و اين خواست همه مردم ايران براي آزادي در تعيين سرنوشت در منطقه خود است.
س: ديروز يك هواپيما دو بمب در يكي از مناطق مرزي در نزديكي مهاباد (خارج از خاك ايران) پرتاب كرده. اين هواپيما متعلق به ايران بوده يا عراق؟
ج: در مدتي كه دركردستان بودم نيروي هوايي ايران براي نشان دادن حضور قدرت دفاعي از مرزهاي كشور در آن منطقه، هر روز پروازهايي داشت و چند با نيز ديدم ديوار صوتي شكسته شد و بلافاصله برخي از مردم، صحبت از بمباران آوردند. در مورد پرتاب دو بمب در مناطق مرزي، تاكنون دولت هيچ گزارشي از انداختن بمب بوسيله هواپيماهاي عراقي نداشته است و خبرها هم حكايت از هواپيماهاي عراقي كرد كه نمي‏توانم صحت آنرا تاييد كنم.
س: جمعيت كرد ايران چقدر است؟
ج: بيش از 4 ميليون كرد در ايران وجود دارد و اگر لرها و بختياري‏ها را جزو كردها حساب كنيم جمعيت كردها در ايران بيش از 6 ميليون نفر خواهد بود.
س: اگر مجلس موسسان با خودمختاري كردستان و كردها كه مي‏دانيم مسلح هستند مخالفت كند؟ بنظر شما كردها چه عكس العملي نشان خواهند داد؟
ج: من فكر نمي‏كنم مردم كردستان هرگز در برابر تصميماتي كه نمايندگان گرفته‏اند، ايستادگي كنند.
س: طالباني‏ها و بارزانيها در كردستان چه نقشي دارند؟
ج: بعد از قرارداد شوم الجزاير، مردم در آنسوي مرز مورد تجاوزاتي قرار گرفتند. در آن ميان، مقاومت‏هايي از سوي رزمندگان كرد شكل گرفت از جمله آقاي جلال طالباني اتحاديه ميهن پرستان كرد را براي حفظ حقوق مردم در برابر تجاوز تشكيل داد. من فكر نمي‏كنم آقاي جلال طالباني در صدد دخالتي در امور كردستان باشد و نيز بارزاني (ملا مصطفي). من يكبار در روزنامه‏ها بعد از بازگشت او به ايران خواندم كه گفته بود كار من تمام شده است، ديگر اميدي به من نداشته باشيد به سبب اشتباهاتي كه داشته است. اميدوارم آقاي بارزاني برسر اين گفته خود پابرجا بماند. امروز فقط عده‏اي از هوادارن او تشكيلات موقتي دارند كه بيشتر در داخل خاك عراق و بخشي از تركيه در حفظ موجوديت خود عملياتي مي‏كند و دسته‏هاي پراكنده‏اي هم از آنها در ايران ديده شده‏اند. اطلاعات من نشان مي‏دهد كه آنها چندان در ميان 35 هزار كرد آنسوي مرز كه اكنون در ايران پناهنده هستند نفوذي ندارند.
س: آيا مسأله سني و شيعه احتمالا در اختلافات كردها اثر داشته است؟
ج: كردهاي ايران در يك بخش سني و در بخش ديگر شيعه هستند. من احساس برخوردي در ميان سني و سيعه و نه ميان روحانيون اين دو گروه نكرده ام. هر دو گروه به انقلاب اسلامي ملت ايران وفا دارند و بي شك هشياري انقلاب ايجاب مي‏كند كه هردو طرف از هرگونه دخالتي در امور خود باز بمانند.
س: آيا ارتش اسلامي ملي ايران، گروههايي را در مناطق كردنشين پياده كرده است؟
ج: پادگان‏ها همه برجاي خود باقي هستند و پادگان مهاباد هم كه چند روزي وضع آشفته‏اي داشت اكنون زير نظر فرمانداري است كه ستاد ارتش ملي تعيين كرده است.
س: افراد مستقر در پادگانها بومي هستند؟
ج: خير، اكثر افسران، درجه داران و سربازان از مردم ديگر بخشها ي ايران هستند.
س: بين كردهاي مسلح و ارتش درگيري ايجاد شده؟
ج: بهيچ وجه، در بعضي نقاط، مردم براي حفاظت خود اسلحه مي‏خواستند كه به آنها داده شد ولي در برخي ديگر قسمت‏ها در روزهاي نخست به ثمر رسيدن انقلاب، نيروهاي شهرباني و ژاندارمري خلع سلاح شدند.
س: برداشت شما از خود مختاري چيست؟
ج: برداشت من از كلمه خود مختاري، دادن حقوق خاصي است بمردم ايالتها و ولايتهاي ايران، نه چيزي بيشتر، اما در برابر گرايش بعضي‏ها به داشتن اسلحه، گوشزد كردم كه مسأله حقوق مردم كردستان بارها به شكل غلط و با تكيه به مسأله طرح شده و هر بار شكست خورده و بي شك اگر اين بار هم به شكل غلط و با تكيه به اسلحه طرح شود، شكست خواهد خورد. به برادران كرد توصيه كردم بياييد يكبار براي تحقق خواستهايتان طرح سياسي داشته باشيد و بدور از هرگونه اجبار و فشار، خواستهاي خود را با مردم ساير گوشه‏هاي ايران در ميان بگذاريد تا اين دشواري كهنه، يكبار براي هميشه حل شود.
س: شنيده‏ايم بين مرز ايران و عراق، رفت و آمدهايي صورت مي‏گيرد.اين موضوع صحيح است؟
ج: اين رفت و آمدها در مرزهاي ايران بخصوص در مناطقي كه بين مردم دو سوي مرز همبستگي‏هاي گسست ناپذير وجود داشته است هميشه در كار بوده و هيچگاه خطري در برنداشته است.
س: بگفته شما مسأله كردستان تا زماني كه مجلس موسسان تشكيل نشود، حل نخواهد شد. آيا در زمان حال، دولت مركزي مي‏تواند نفوذي در تصميمات مردم كردستان داشته باشد؟
ج: اكنون مردم كردستان از همان حقوقي برخوردارند كه ساير مردم ايران بعلت انقلاب بدست آورده‏اند و ميزان حقوق خاصي كه هر منطقه در آينده بايد داشته باشند، با مجلس مؤسسان است. وضع كردستان بهيچ وجه از كنترل خارج نشده است و هيچ چيز خلاف وحدت ايران ندارد.(اطلاعات7/12/1357)
داريوش فروهر:خودمختاري كردها رابطه اي به تجزيه طلبي ندارد.
داريوش فروهر وزير كاروامور اجتماعي ديروز ضمن يك مصاحبه مطبوعاتي تاكيد كرد كه در گفتگوهاي خود با مردم كردستان به اين نتيجه رسيده است كه خودمختاري مورد نظر آنها دقيقاً ناظر بر مجموعه اختيارات، امكانات و آزاديهائي است كه مي‏توان به ايالت‏ها و ولايات ايران داد و اين مسئله بهيچوجه ربطي با تجزيه طلبي ندارد.وزير كار ضمن اظهار اين مطلب افزود: مسئله كردستان – كه بعضي‏ها دانسته و يا ندانسته آنرا بيش از اندازه بزرگ كرده‏اند در حقيقت و به تقريب مسئله سراسر ايران است. و آن نياز به لمس كردن و حس كردن بيشترين آزاديهاي ممكن است در چارچوب اصول و قوانيني كه حاكم بر تماميت ارضي و وحدت سراسري مردم ايران باشد.آنچه امروز در خود تهران مي‏گذرد و نمايشگر شور انقلابي مردم تهران است و توقعات بيشماري كه در زمينه كسب آزاديها ي ضروري دارند، به گمان من، نه تنها تفاوت چشمگيري با آنچه در آذربايجان و گيلان و كردستان و بلوچستان و خوزستان و خراسان مي‏گذرد،ندارد. بلكه حتي شتابناك تر و تيزتر هم داردلكن حساسيت ملت متوجه خطوط مرزهاي كنوني است و اضطراب‏ها و نگراني‏هاي پديد آمده تا حدي نيز مربوط به همين مسئله است. بديهي است كه پس از تشكيل مجلس مؤسسان و طرح و تصويب نهائي قانون اساسي و اصول انقلاب، براي مردم ايران تا حد زيادي مشكل خواهد شد كه بازهم خواست‏هاي خود را كه مي‏بايست در قانون اساسي مورد توجه خاص واقع شود،به آساني بيان كنند وخواهان دگرگوني و تغيير دائمي قانون اساسي شوند،بنابراين طبيعي است كه در زمان حاضر و پيشاز تشكيل مجلس مؤسسان و تدوين قوانين بنيادي و قطعي مردم سراسر ايران خواسته‏ها و نظراتشان را به آگاهي رهبري انقلاب،دولت موقت و ديگر وردم ايران برسانند.و اين، همان كاري است كه هم مردم كردستان مي‏كنند هم مردم زنجان و اصفهان،مسئله كردستان شكي نيست، كه بسيار عميق است، اما مطلقاً خطرناك نيست و ما بايد به تفاوت اساسي ميان اين دو واژه توجه كنيم: عميق است و مي‏بايست عميق باشد، چرا كه همين عميق بودن مسئله انگيزه انقلاب و كار ما به ثمر رسيدن انقلاب بوده است. و اگر بخواهيم لفظ «خطرناك»را به كار ببريم،بايد بگويم:«خطرناك»هم بود، اما نه براي نظام انقلابي جديد، بلكه براي نظام فاسد و و ضد انساني قبلي، و البته آنقدر خطرناك بودكه بتواند آن نظام را به مخاطره بيندازد و واژگون كند. پس من اصولاً نمي‏توانم مسئله كردستان را از مسائل و مشكلات كل ايران تفكيك كنم،گرچه مسائل منطقه اي و خصوصيات سنتي تيره‏هاي مختلف ملت ايران ايجاب مي‏كند كه به مسئله نيازهاي خاص منطقه اي و مشخصات منطقه اي در سراسر ايران توجهي خاص بشود و نيازهاي مردم هر ايالت يا منطقه به دقت شناخته شودو در برآوردن اين نيازها اقدام شود. در مورد حقوق مردم ستمديده كردستان كه اين روزها مكرر شنيده مي‏شود كه با واژه«خودمختاري» همراه است. قبل از آنكه به بيان مفهوم اين واژه بردازيم يك نكته را بايد يادآوري كنم و اين آن اين است كه مسئله«خودمختاري» و «حقوق مردم كرد» مسئله تازه اي نيست و مسئله اي نيست كه در متن انقلاب اسلامي ملت ايران، ابداع و اختراع شده باشدبلكه انقلاب ايران،امكان طرح مسائل با صداي بلند را فراهم آورده و آزادي‏هاي لازم را براي بيان خواسته‏ها و نظرات به همه افراد ملت ايران داده است. بنابراين تاكنون حرفي از هرج و مرج طلبي كردان و سوءاستفاده از موقعيت حساس كنوني و فرصت طلبي‏هاي ضد انقلابي در ميان نيست،حرف از يك دشواري قديمي است كه اكنون فقط شرايط مناسب براي بيان آن و گفت و گو درباره حدود آن بوجود آمده است.اما در مورد واژه خودمختاري بايد بگويم من در گفت و گوهاي خود با كردان به اين نتيجه رسيده ام كه اين واژه – آنچنان كه طرح شده – هيچ رابطه اي با تجزيه طلبي ندارد.اين واژه دقيقاً ناظر است بر جمع اختيارات،امكانات و آزادي‏هائي كه مي‏توان به منطقه يا ايالتي از ايران دادتا در راه پاسداري آداب و رسوم خود و پيشبرد اقتصاد خود، قدم‏هاي سريع و سازنده‏اي بردارد و براي آباداني ايالت خود، حق نظارت كافي و اختيارات لازم را در خود منطقه داشته باشد.اين درخواست عمس العمل طبيعي مردمي است كه پنجاه سال هر نوع اختياري از ايشان سلب شده‏ايت و هيچگونه حقي براي تعيين سرنوشت خود نداشته‏اند.«خودمختاري» عطف به گفت و گوي طولاني با همه گروههاي اجتماعي مردم كرد و عطف به آشنايي دقيق با تاريخ اين بخش از ايران،دقيقاً همان خبري است كه ما «آزادي براي انتخاب» مي‏ناميم نه آزادي براي متلاشي كردن ايران.همه كساني كه من در اين سفر با آنها گفت و گو كردم و از مردم عادي تا رهبران و شخصيت‏هاي برجسته كرد را شامل مي‏شود با تاكيد و با دلائل منطقي و تاريخي بيان كردند كه‏انديشه تجزيه نيز انديشه‏هاي محكوك و كطرود است. البته انكار نمي‏كنم كه من نيروهاي ضعيف و مخربي هم در كردستان ديدم كه بهيچوجه مورد تائي مردم نيستند و متشابه اين نيروها، درزمان كنوني، در سراسر مناطق ايران – و حتي در خود تهران هم- وجود دارد.مرزها در همان حد از امنيتي است كه پيش از انقلاب بوده و بيشتر، با اين تفاوت كه اكنون پاسداري به مرزها برعهده ملت انقلابي در كنار ارتش ملي است و بر اساس اعتباري كه كشور ما به عنوان يك كشور مستقل دارد.ما از بابت هيچ قسمت از مرزهايمان دچار نگراني نيستيم و اوضاع سياسي جهان نيز ايجاب نمي‏كند كه دلهره‎اي داشته باشيم.
پاسخ به سئوالات
فروهر پس از اين سخنان به سئوالات خبرنگاران پاسخ داد. وي در پاسخ به اين سئوال كه چرا اين مطالب را زودتر از اين بيان نكرده است. گفت: من بايد گزارشم را به هيات وزيران مي‏دادم اما ما با شتابزدگي روبرو هستيم ولي فكر مي‏كنم كساني كه مسئوليت دارند نبايد دچار شتابزدگي بشوند. انقلاب مردم ايران اين ويژگي را داشته است كه خود جوش بوده و بايد بپذيريم كه بسيار از سازمان و رهبري پيش پا افتاده است.فروهر در پاسخ به سئوال ديگر در مورد اينكه آيا وي با توجه به تشريحي كه از وضع كردستان كرده شخصاً با خود مختاري اين منطقه موافق است يا خير گفت: من برداشتم را تشريح كردم اما تصميم گيري در اين مورد به عهده مجلس مؤسسان است. او سپس در پاسخ به سئوال ديگري گفت كه دولت موقت انقلاب تاكنون در مورد مسئله كردستان تماسي با دولت عراق نداشته است و او بعنوان يك ايراني اميدوار است كه هيچگاه چنين تماسي با دولتي كه بزرگترين دشمني را در مورد كردها كرده است به عمل نيايد. فروهر سپس در پاسخ به اين سئوال كه آيا مسئله كردستان ممكن است در ناحيه جمهوري ايران در در آينده تركيب و شكل آن تاثير بگذارد يا خير گفت: بي شك وقتي حدود اين خواست براي نمايندگان مجلس موسسان روشن باشد تمام اصول و تركيبات لازم را پيش بيني خواهند كرد. در اين جلسه آنگاه مسئله خواست خلقهاي ديگر ايران مطرح شد واين سئوال كه آيا ممكن است در آينده ما با مسئله لزوم فدراتيز كردن كشور روبرو باشيم؟ فروهر پاسخ داد: اگر من نماينده مجلس مؤسسان بودم در اين مورد نظر مي‏دادم.فروهر در اين جلسه همچنين گفت كه در بيشتر نقاط رهبران روحانينيز با خواست خود مختاري موافقند.(كيهان10/12/1357)
نماينده فوق العاده دولت در استانهاي غرب
از سوي «مهندس بازرگان»، «دكتر اسماعيل اردلان» بعنوان نماينده فوق العاده در استان‏هاي آذربايجان غربي و كردستان و كرمانشاه تعيين شد. متن حكم صادره از سوي نخست وزير به اين شرح است.
جناب آقاي دكتر اسماعيل اردلان
جنابعالي بعنوان نماينده فوق العاده دولت مأموريت داريد هر چه زودتر به استان‏هاي آذر بايجان غربي و كردستان و كرمانشاه، عزيمت نموده به استانداريها، فرمانداريها و پادگانها و ادارات ديگر سركشي فرماييد و با اهالي محترم ملاقات و تبادل نظر كرده با توجه به اصول انقلاب و سياست عمومي و رعايت و خواستهاي مشروع مردم، دستورهاي لازم را صادر و به نخست وزيري گزارش فرماييد. بديهي است كه اقدامات جنابعالي با همكاري مقامات امور اداري و ارتشي و انتظامي صورت خواهد گرفت.
نخست وزير مهدي بازرگان
شرح حال دكتر اردلان
در اداره كل فلاحت وقت كار دولتي خود را آغاز كرد و سپس در دانشكده دامپزشكي و دانشگاه تهران در سمت استادي انجام وظيفه نمود و يكدوره نيز رئيس انتخابي دانشكده دامپزشكي بود. دكتر اردلان همچنين دو سال معاون وزارت كشاورزي بود. وي در سال‏هاي 25 و 26 از نظر رابطه خدمتي با كردستان، روزنامه «كوهستان» را منتشر كرد. دكتر اردلان در آغاز كار دولت موقت انقلاب به عضويت هيأتي براي بررسي وضع كردستان به اين منطقه مسافرت كرد.(اطلاعات20/12/1357)
هيات اعزامي امام خميني
هيات اعزامي امام خميني مركب از حضرت آيت الله طالقاني و آقايان دكتر بهشتي،حاج سيد جوادي (وزير كشور)،ابوالحسن بني صدر،هاشمي رفسنجاني وارد سنندج شدند و رسيدگي به مساله كردستان را آغاز كردند.(اطلاعات6/1/1358)
دكتر ابراهيم يونسي استاندار كردستان شد.
سنندج ـ خبرنگار اطلاعات: از سوي دكتر «صدر حاج سيدجوادي» وزير كشور، دكتر ابراهيم يونسي بانه بعنوان استاندار كردستان معرفي شد.
استاندار جديد كردستان در مورد چگونگي اقدامات خود در آينده گفت:
«در درجه اول نظم و حفظ شهر از اهميت بيشتري برخوردار خواهد بود، سپس به مسئله نزديك كردن گروههاي مختلف اجتماعي خواهيم پرداخت و در ادامه راههايي را براي تشفي خاطر مردم پيدا مي كنيم.»
اميدوارم اگر در اين مسير دچار كجروي شدم مردم مرا به مسير واقعي هدايت كنند. استاندار جديد كردستان، «سيد حسن كليجي» را به سمت معاونت استانداري برگزيد صدر حاج سيد جوادي وزير كشور در مصاحبه اي در سنندج اظهار داشت:
«در پي بررسيها و توافقهاي لازم در سنندج، كليه بازداشت شدگان در پادگان آزاد شدند و براي حفظ آرامش شهر، يك هيات 5 نفري انتخاب شد.
اين هيات موظف است حداكثر ظرف يك تا دو هفته آينده، انتخاباتي در سطح شهر انجام دهد و مردم، نمايندگان واقعي خود را كه يازده نفر خواهند بود برگزينند و شوراي موقت اداره شهر را تشكيل دهند.
در مورد انتخابات آزاد شورا كه در دو هفته آينده انجام مي‌شود آئين نامه‌اي تدوين خواهد شد.
وي در مورد چگونگي تشكيل مجدد ژاندارمري و شهرباني گفت:« بجز چندشهر در كشور كه نسبت به اين واحدها حساسيت دارند ژاندارمري و شهرباني بصورت سابق در ديگر نقاط حفظ مي‌شود. دولت تصميم دارد كمبود پرسنل اين سازمانها را از ميان پاسداران انقلاب و نيروهاي رزمنده شهري برگزيند و وسايل مورد نياز رفراندوم نيز روز يكشنبه، به سنندج رسيده است.(اطلاعات6/1/1358)
ابراهيم يونسي استاندار كردستان شد.
سنندج – دكتر ابراهيم يونسي از طرف احمد صدر حاج سيد جوادي وزير كشور به سمت استاندار كردستان منصوب شد.دكتر يونسي كرد و متولد بانه است. وي از مبارزين كرد است و از طرف رژيم سابق بخاطر عضويت در سازمان افسران حزب توده‏ايران در سال 33 به اعدام محكوم شد ولي اعدام نشد و پس از 8 سال زندان زير فشار افكار عمومي جهان آزاد شد. وي قبل از اين سمت در سازمان برنامه و بودجه كار مي‏كرد. دكتر يونسي از مؤلفان معروف است و آثاري در زمينه ادبيات تاليف و ترجمه كرده است. دكتر يونسي در يك مصاحبه كوتاه تلويزيوني در زمينه كارهاي در دست انجام گفت: اولين كار عمده من در اين شرايط حساس حفظ نظم و امنيت در شهر و تلاش براي نزديك كردن گروهها به همديگر و برآورد كردن خواستهاي مردم است.(كيهان7/1/1358)
پيام وزير كشور به فرمانده ارتش ملي
دكتر احمد صدر حاج سيد جوادي كه سخنانش در جمع نمايندگان گروههاي سياسي به علت پرواز هواپيماها قطع شده بود ضمن پيامي از فرمانده ارتش ملي خواست كه اين پروازها و همچنين تيراندازي از طرف پادگان كه باعث كشتار مردم مي‏شود هر چه زودتر قطع گردد و به دنبال اين پيام تيراندازي‏ها به كلي قطع شد و شهر آرامش خود را بازيافت و پس از ساعت‌ها مردم توانستند زخمي‏هاي خود را به بيمارستان برسانند و اجساد كشته شدگان را به خاك بسپارند. در روز جمعه آيت‌الله طالقاني براي عيادت از مجروحان به بيمارستانهاي قانع و شهدا رفت و در جمع كاركنان بيمارستان قانع سخنراني كرد در اين بيمارستان دكتر فلاح از دولت در ارسال كمكهاي دارويي انتقاد كرد آيت‌الله طالقاني همچنين به پادگان سنندج رفت و با نظاميان به گفتگو پرداخت و سپس در مسجد جامع سنندج با مردم گفتگوهايي به عمل آورد يك گزارش رسيده از سنندج حاكي است كه از آغاز درگيري تاكنون 500 نفر زخمي و بيش از 100 نفر كشته شده‏اند كه 280 تن از مجروحان در بيمارستانهاي سنندج بستري هستند. خبرنگار كيهان از كرمانشاه نيز گزارش داد كه 174 تن از مجروحان سنندج به بيمارستانهاي اين شهر انتقال يافته‌اند و از اين ميان 62 نفر براي جراحي به تهران اعزام شدند. (كيهان7/1/1358)
وزير كشور: تحريك چند نفر واقعه سنندج را بوجود آورد.
گروگان‏ها بدون قيد و شرط آزاد شدند.
احمد صدر حاج سيد جوادي وزير كشور درمورد وقايع و مسايل كردستان در يك مصاحبه تلويزيوني در مركز سنندج شركت كرد. وي در مورد نتيجه مذاكرات با گروههاي مختلف و توافقهايي كه صورت گرفته است، گفت: پس از بررسي سه روزه نسبت به قضاياي سنندج كه مورد تاسف است و مخصوصاً آيت‌الله طالقاني به شدت از آن متاثر شدند، از مجروحين در بيمارستان ديدار شد و كليه مسايل بررسي گرديد. حاج سيد جوادي گفت: با مذاكراتي كه با گروههاي مختلف سياسي شد به اين نتيجه رسيديم كه بايستي آرامش در منطقه برقرار شود و كشتاري ديگر پيش نيايد دولت مركزي از اين واقعه مطلع نبود و تمايلي نسبت به بوجود آمدن حادثه نداشت. پس از مذاكرات كه بيش از 24ساعت به طول انجاميد، از نظر آزادي افرادي كه در پادگان بازداشت شده بودند به نتيجه رسيديم و قرار شد بدون قيد و شرط آزاد گردند. بعد همه مسايلي كه پيش آمده بود با حسن نيت گروهها از راه گفتگو بتدريج حل شد و يا در جريان حل است. ماموران دولت (معاون استانداري) مسوول حل و فصل مسايل هستند و صورت مجلسي به امضاي آقايان جهت حفظ امنيت شهر و آرامش شهر رسيد. يك هيات 5 نفري انتخاب شدند كه حداكثر ظرف يك يا دو هفته بتوانند انتخاباتي در سطح شهر انجام دهند كه تمام مردم سنندج در آن شركت داشته باشند و نمايندگان واقعي خود را (11 نفر) انتخاب كنند. اين عده پس از انتخاب شورايي تشكيل مي‏دهند و امنيت شهر و مسايل آن را زير نظر خواهند داشت آئين نامه‌اي تدوين شد كه انتخابات اين عده به چه صورت باشد و آئين‌نامه از طرف من (وزير كشور) و آقاي دكتر يونسي (استاندار جديد كردستان) امضا شد و در اختيار اعضاي هيات نظارت قرار گرفت. وزير كشور در مورد موضع دولت در قبال خواست‌هاي مردم كردستان و اين‌كه چه تصميماتي در اين مورد اتخاذ شده است گفت: آقايان طالقاني، بهشتي، رفسنجاني حضور داشتند و شيخ عزالدين رهبر ملي و مذهبي خلق كرد نيز به نمايندگي از طرف تمام اهالي كردستان شركت داشتند. خواستهاي كردها را كه ضمن نوشته اي تدوين شده بود به ما دادند. روي آن مذاكراتي صورت گرفت كه البته تصميم نهايي با هيات دولت خواهد بود. ما اين خواستها را به تهران خواهيم برد. با هيات دولت درميان مي‏گذاريم، و تصميم قاطع در اين باره گرفته خواهد شد و اين تصميم بعداً ابلاغ مي‏شود. وزير كشور گفت: آقاي شيخ عزالدين حسيني مطالبي را مطرح كردند و ما روي آنها بحث كرديم كه حسن تفاهم كامل برقرار بود.مسايلي كه مطرح شد از مشكلات اين منطقه بود كه سالها به آن توجه نكرده بودند ما ديديم همين مسايلي هستند كه سالها روي آنها مذاكره كرده‏ايم و خود به دولت‌هاي وقت و رژيم استبداد ايراد مي‏گرفتيم كه چرا چنين مسايلي هست و چرا حل نميشود. وزير كشور افزود: الحمدالله مسائل حل مي‏شود و همچنان هيات دولت كه خود از مبارزين انقلاب هستند قطعاً با خواست‏هاي مردم كردستان موافقند و تصميمات لازم اتخاذ خواهد شد وي در خصوص وضع شهرباني و ژاندارمري كردستان گفت: روي شهرباني و ژاندارمري مثل ساير نقاط كشور به استثناي چند شهر كه حساسيتي در مورد آن داشتند به آن صورت سابق است. و افرادي كه بين مردم آن‌قدر ناراحتي بوجود نياورده‏اند به همان صورت باقي خواهند ماند. به اضافه اينكه دولت تصميم داشت وابلاغ هم كرده هر جا اگر نيروريي كم داشته باشند از بين پاسداران انتخاب خواهند كرد و به پاسبان‌ها و ژاندارمهاي سابق كمك مي‏كنند. در اين منطقه و شهرهايي كه نسبت به شهرباني يا ژاندارمري حساسيت‏هايي وجود دارد از اهالي و پاسداران انقلاب استفاده مي‏شود و تحت نظر شوراهاي شهر اينگونه دستگاههاي نظامي اداره مي‏شوند. سپس خبرنگار تلويزيون از وزير كشور پرسيد: مسايل خاص منطقه ايجاب مي‏كند كه مركز راديو و تلويزيون سنندج خط مشي سواي خط مشي جاري راديو و تلويزيون سراسري داشته باشد؟ حاج سيد جوادي در جواب گفت: چون اين مساله در حيطه اقتدار من نيست اگر مشكلي هست آن را مطرح و به صورت يادداشت به هيات بدهيد ما آنرا در هيات دولت مطرح خواهيم كرد، البته فكر دولت و نقش راديو و تلويزيون از نظر انقلاب اسلامي اين است كه مسايل و مشكلات واقعي مردم را مطرح كند كه هيچ سانسوري وجود نداشته باشد و همه‌ي افراد و گروه‌ها نظريات خودشان را در معرض قضاوت عموم قرار دهند. وزير كشور در پاسخ به سوالي درمورد رفراندوم توضيحاتي داد. وزير كشور در يك مصاحبه ديگر درمورد علت بروز وقايع سنندج گفت: تحريك چند نفر، واقعه اسف‌بار سنندج را بوجود آورده است وي حاضر نشد از كسي نام ببرد اما گفت اين عده از رهبران كردها نيستند.(كيهان7/1/1358)