ئەبسترەی شەیتانی: دەروونناسی تۆتالیتاریزم

کوردی- فارسی

ئەبسترەی شەیتانی: دەروونناسی تۆتالیتاریزم

چۆن دەتوانین لە عەقڵی تاکێک تێبگەین، چ جای تەواوی دەسەڵاتێکی سیاسی، کە لەناوبردنی تەواو لەگەڵ “رزگاری” یەکسان دەکات؟ هەوڵدان بۆ ڕزگارکردن و پاراستنی گەلێک بە دەستدرێژی و ئەشکەنجە و کۆمەڵکوژی و لەناوبردنی تەواوەتی ئەم خەڵکە چۆن مانای هەیە؟ ئایا ئەم ئیدیعایانەی “رزگاری” و “پاراستن” تەنها پەیامی ڕەشبینانەی ڕای گشتین بۆ داپۆشینی بەرژەوەندییە ئابوورییە کۆنەکان، یان سروشتی دۆخەکە زۆر لەوە ئاڵۆزترو ناسکترە؟و ئەم ئیدیعایانە چی دەربارەی تۆتالیتاریزم وەک فۆرمێکی حکومەت ئاشکرا دەکەن؟

زۆرێک لە فەیلەسوفەکان هاوسۆزییان لەگەڵ ڕژێمە تۆتالیتارییەکاندا هەبووە، دڵدارییان لەگەڵدا کردووە، یان تەنانەت بە ڕوونی هاوڕا بوون لەگەڵ ڕژێمە تۆتالیتارییەکان. مارتن هایدگەر، ئەندامی پارتی نازی، تەنیا یەک نموونەی دیار و تاڕادەیەک نوێ بوو. تێگەیشتن زۆر قورس نییە: دیموکراسی شڵەژاوە، بۆ گەیشتن بە چارەسەر، خێرا نییەو کاتێک باس لە دەسەڵاتی سیاسی دەکرێت، نوخبەی ڕۆشنبیر یەکسانە بە جەماوەر چونکە هەموو دەنگێک ئەژمار دەکرێت. ڕەنگە زۆرێک لە فەیلەسوفەکان ئەمە وەک ئاستکردنەوەیەک ببینن کە توانای مرۆڤ بەفیڕۆ دەدات.

لێرەدا دەبێت بە بێ خۆبەزلزانین دان بەوەدا بنێم. دانپێدانانێک، کە زیاتر بۆ خۆم کراوە، لە شێوەی دانپێدانانێکی گشتیدا: منیش هاوسۆزییەکی سنووردارم هەبووە بۆ هەندێک جۆری تۆتالیتاریزم. ئەگەر لێرەوە بەردەوام بوویت لە خوێندنەوەی ئەم بابەتە، تکایە تا کۆتایی بیخوێنەرەوە یان بەو بڕوایە دەمێنیتەوە کە ئەو خاڵەی هەوڵی بۆ دەدەم پێچەوانەی ئەوەیە کە مەبەستمە.

پانزە ساڵە هاوسەرگیریم لەگەڵ ڕوسییەک کردووە کە بەڕەچەڵەک خەڵکی دۆنباسە (ئێستا دە ساڵە جیا بووینەتەوە، بەڵام هێشتا هاوڕێین و هێشتا خێزانەکەی – کە هەندێکیان هێشتا لە دۆنباسن – بە خێزانی خۆم دەزانم). بەم شێوەیە دەرفەتێکم بۆ ڕەخسا کە بەشداری ژیانی خێزانێکی ئاسایی ڕووسی بکەم لە کۆتاییەکانی نەوەدەکانەوە تا قووڵایی سەردەمی پۆتین. و ئەوە ڕاستییەکە کە ژیانی ڕووسەکانی ئاسایی (بێگومان جگە لەوانەی لە چیچان دەژین) لە ساڵانی یەکەمی دەسەڵاتی پۆتیندا بە شێوەیەکی بەرچاو باشتر بووە. تا ڕادەیەک سەقامگیری و ئاسایشی ئابووری سنووردار و هەستێکی تەندروست و شانازی بە ڕووسی بوونی هێنایە ئاراوە. بە بەراورد لەگەڵ ساڵانی سەرخۆشی یێڵتسین، ئەم گۆڕانکاریانە پێشوازییان لێکرا.

و بۆیە، بۆ ماوەیەکی زۆر، ئامادە بووم کەموکوڕییە ئاشکراکانی حکومەتەکەی پۆتین پشتگوێ بخەم: تیرۆرکردنی ڕەشی دەیان نەیاری سیاسی، ئەو گەندەڵییە بەربڵاوەی کە تادێت تاڵانکردنی سامانی ڕووسیای لەلایەن ئۆلیگارشی ناوەکی یێڵتسینەوە بیرخستمەوە، سانسۆری چاپەمەنی و هتد؛ هەموو نیشانەکانی تۆتالیتاریزم ڕەنگە بەهۆی مێژووەکەیەوە بێت – یان لە داوای لێبوردنی ناوخۆییمدا بەم شێوەیە هۆکارم بووبێت – کۆمەڵگەی ڕووسیا پێویستی بە دەستێکی پتەو هەیە بۆ سەقامگیری. ڕەنگە ئەمە تەنها بەشێک بێت لە کاراکتەری نەتەوەیی و دەروونناسی و نابێت ئەوەندە خۆبەزلزان بین کە وا بیر بکەینەوە کە فۆڕمی حوکمڕانی هەڵبژێردراوی ئێمە لە ڕۆژئاوا دەبێ هەمووان بگرێتەوە.

زیاتر لە دوو دەیە لە پیشەسازی تەکنەلۆژیای بەرزدا کارم کردووە. لەم ماوەیەدا چەندین جار دەرفەتی ئەوەم بۆ ڕەخسا کە سەردانی چین بکەم و لەگەڵ چینییەکان لە ناوەوە و دەرەوەی چین کاربکەم. لە ڕاستیدا هەندێک لەو چینیانەی کە دەیانناسم زیرەکترین کەسن کە تا ئێستا ناسیومە و حاشا هەڵنەگرە کە ژیان بۆ چینییە ئاساییەکان لە ماوەی دوو دەیەی ڕابردوودا بە شێوەیەکی بەرچاو باشتر بووە. ڕەنگە – پێم وابوو – دەستێکی بەهێز ئەوەیە کە کولتوور و کۆمەڵگەی چینی پێویستی پێیەتی، بە لەبەرچاوگرتنی مێژووی خۆیان، بۆ ئەوەی سەقامگیر بن و پێشکەوتنی ئابووری هان بدەن. چونکە هەرچەندە من فەیلەسوفم، بەڵام زۆر ئاگادارم کە ئەگەر کەسێک سەقفێکی بەسەر سەریدا نەبێت، خواردنی لەسەر پلێتەکەی نەبێت، ئاسایش بۆ خێزانەکەی نەبێت، چاودێری تەندروستی نەبێت، ئەوا فەلسەفە بێ مانایە. و چینییەکان زۆر زیاتر لە ئەم شتانەیان هەیە وەک لە کۆتاییەکانی نەوەدەکاندا.

پاشان کۆڤید هات، کە کەموکوڕیەکانی دیموکراسییە تەوافوقەکانی ئاشکرا کرد: لە کاتێکدا چین کاردانەوەی خێرای هەبوو و هەموو ڕێوشوێنی پێویست (و توند)ی گرتەبەر، ئێمە لە ڕۆژئاوا سەرەتا بەهۆی ناتەبایی و هیستریا لە تیۆری پیلانگێڕی بێمانا و کات بەسەربردنی ساختەدا ئیفلیج بووین، تووشی کێشە بووین . هەواڵ لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان؛ چ سیرکێک بوو؛ وای لێکردم پرسیار لە توانای درێژخایەنی دیموکراسی ڕۆژئاوا بکەم: ئەگەر دەنگی هاووڵاتییەکی بیرمەند و بەرپرسیار لە بەرامبەر دەنگی گەمژە هیستریاکاندا هەژمار بکرێت و تەنها لە پێناویدا لەناوببرێت (بەڵێ ئەم خەڵکە بوونیان هەیە)، ئەوا بۆ کوێ دەڕوات؟ ئەگەر قسەی بێمانای پەراوێز بە پشتیوانی زانستی سەخت پشتگیری گشتی کۆبکاتەوە، چاوەڕوانی چی لە داهاتوومان دەکەین؟

بەڵام لەشکرکێشی ڕووسیا بۆ ئۆکرانیا هۆشیاری کردمەوەو جیاوازی بنەڕەتی نێوان دیموکراسییە نیمچە ناکارامەکانی ڕۆژئاوا و ڕژێمە تۆتالیتارییەکانی هێنایە بەرچاوم: ئەم دووهەمیان ژینگەیەکی نائاسایی لەبار بۆ گۆڕینی هاوسۆزی و بەزەیی مرۆڤ بە ئەبستراکتێکی جیۆپۆلەتیکی خۆڕق لێبوونەوە دروست دەکەن. ژینگەیەک کە ڕەنگە پەیوەندی لەگەڵ واقیعی مرۆڤایەتیدا نەمێنێت و بەم شێوەیە ببێتە ئامرازی ئازارێکی گەورە.

هەندێک لە شارەزایان دەڵێن پوتین ئەوەی دەیکات دەیکات بۆ ئەوەی بتوانێت پارەی زیاتر بدزێت. پێموانییە ئەمە ئاو بگرێت. پێم وایە پوتین کە ئێستا تەمەنی ٧٠ ساڵە، بە نائومێدیەوە بەدوای مانای ژیانی خۆیدا دەگەڕێت. ئەو هەندێک ئەبستراکتێکی مێژوویی و کۆمەڵناسی و جیۆپۆلەتیکی لەبارەی ڕووسیابوونەوە، سەبارەت بە شکۆمەندی و ڕۆڵی ئیمپراتۆریەتی ڕووسیا، خەیاڵکردن سەبارەت بە زلهێزە وشکانییەکانی وەک ڕووسیا- بە پێچەوانەی زلهێزە دەریاییەکانی وەک بەریتانیا- کە گەرەنتی بەها و نەریتە خێزانییەکان دەکەن، لە باوەش دەگرێت. وەک کەسێک کە بە قووڵی لەنگەری گرتووە لە وڵاتانی بەناو زلهێزی دەریایی (پۆرتوگال، دانیمارک و هۆڵەندا هەموویان زلهێزی دەریاین)، بە ئەزموونی خۆم دەزانم کە بەها خێزانی و نەریتییەکان ئەوەندەی بەشێکن لە کولتوورە دەریاییەکان، ئەوەندەش بە قەبارە یەکێکن لە زلهێزە وشکانییەکان. بەڵام ئەوەندەی ئەم شتانە فانتازیایەکی بێمانایە، من پێموایە پۆتین ئەو کارەی کردووە بۆ ئەوەی مانا و ئامانجی بوونی خۆی بخاتە ناو چوارچێوەیەکی مێژوویی گەورەترەوە. هەوڵە بێهیواکانی بۆ دامەزراندنی مانای ژیانی پێش مردنی کەسی، ئەوەندەی مەترسیدارە، ئەوەندەش جێگای ترسە کە لە بنەڕەتدا مرۆڤە کاتێک لە چوارچێوەیەکی تۆتالیتاریدا دەکرێتەوە.

لە ژێر تۆتالیتاریزمدا، سەرۆکی دەوڵەت دەست دەکات بە پێناسە لەگەڵ میللەت، لەوانە ڕابردووی مێژوویی و داهاتووی خەیاڵی. ئەمە فۆرمێکی چڕبوونەوەی هەڵاوسانی ئیگۆیە کە مرۆڤایەتیی مرۆڤ دەدزێت؛ ئاخر ئێستا کەسایەتییەکی مێژوویی گەورەترە لە ژیان، نەمرێکی ئەبستراکت، شتێکە وەک پەیکەرێکی مەڕمەڕی نەرمتر لە مرۆڤێکی سادە کە لەسەری دابنیشێت. هەموو ڕۆژێک قاپێکی تەوالێت، بۆ ئەنجامدانی کارە بۆنخۆشەکەی بایۆلۆجی تەڕ و گەرم.

کێشەکە لەوەدایە ئەگەر مرۆڤ لەنگەری خۆی لە مرۆڤایەتیدا لەدەست بدات دەبێتە مەترسییەکی گەورە بۆ مرۆڤایەتی چونکە ژیانی مرۆڤ ئێستا بەفیڕۆدەرە، ئامرازێکە بۆ گەیشتن بە ئامانجێک. و سیما گەرم و شێداری ژیان لەبەردەم گەورەیی ئەبستراکت، نەرم، تەندروست، ئەفسانەیی دایەو ڕووسیا، گرنگی مێژوویی و ڕۆڵی لە جیۆپۆلەتیکی هەسارەکەدا، کاڵ دەبێتەوە و بێ بایەخ دەبێت.

بەم شێوەیە دەوڵەت پێگەیەکی ئۆنتۆلۆژی سەربەخۆ بەدەست دەهێنێت کە لە واقیعدا ناتوانێت هەیبێ؛ ئاخر حکومەت جگە لە ژیانی گەرم و شێدار و ئازاراوی هاووڵاتیانی هیچی تری نییە. هیچ شتێک بۆ حکومەت نییە جگە لە ژیانی هاوڵاتیانی. ژیانی گەرم و شێدار و هۆشیاری مرۆڤ تاکە هەڵگری واقیعە کە هەر دەوڵەتێک دەتوانێت هەیبێ. بەڵام لە مێشکی فەرمانڕەوایەکی تۆتالیتاری ئیگۆ هەڵئاوساودا، دەوڵەت دەبێتە شتێک بۆ خۆی، گەلەکەی تەنها خزمەتکارەکانی، ئامرازێک بۆ ئامانجێک. نەک هەر ئەمە، فەرمانڕەوا دەبێتە بەرجەستەی دەوڵەت و ئیتر مرۆڤێکی فانی تەنیا نییە. لەم گێڕانەوەی ئەفسانەیی گەورەیەدا، ئازاری گەل قوربانییەکی بەدبەختە بەڵام پێویستە بۆ شکۆمەندی و نایابی دەوڵەت.

لەم خاڵەدا، ئەبستراکتێکی تەواو- فانتازیایەکی بێ بنەما، خەیاڵی، قسەی بێمانای دروستکراو- جێگەی بەهرەیەک دەگرێتەوە کە نزیکەی هەموو مرۆڤێک پێی لەدایک دەبێت: توانای هاوسۆزی لەگەڵ مرۆڤێکی دیکە، هەستکردن بە بەزەیی بە ئازارەکانی خەڵک، ناسینی ژیانی ناوەوەی هۆشیاری مرۆڤەکان تەنها واقیعی مرۆیی کە بوونی هەیەو هەمیشە دەتوانێت بوونی هەبێت. فەرمانڕەوا تۆتالیتارییەکان مرۆڤایەتی خۆیان – مرۆڤایەتی بە واتای وشە – لەدەست دەدەن و دەبنە ئامراز بۆ لەناوبردنی ئەو شتەی کە سوێندیان بۆ خواردووە بەرگرییان لێبکەن: گەلی خۆیان، نەتەوە. و بەم شێوەیە پۆتین بە لەناوبردنی ماریۆپۆل، نەتەوەی سلاڤی “رزگار” کردووە: فانتازیایەک کە لە سنووری عەقڵی نەخۆشیناسییەکەی ڕزگاری بووە، لە کاتێکدا واقیعی ژیانی مرۆڤ دڕندەیە. پۆتین لە مێشکیدا ئۆکرانیایەکی تەواو ئەبستراکت ڕزگار دەکات بە گۆڕینی شتە ڕاستەقینەکان بۆ وێرانە و دەستدرێژیکردنە سەر ژنان و کوشتنی منداڵان. بەرکەوتن لەگەڵ واقیع- واقیعی ئازاری هۆشیار- بەناوی فانتازیا لە گەورەیی نامرۆڤانە و خۆڕق لێبوونەوە لەدەست دەچێت. ئەمە خراپەیە.

لەڕاستیدا پێدەچێت زۆرێک لە ئێمە تێگەیشتنێکی زۆر سادەمان لە خراپە هەبێت: پێمان وایە خراپە سادیزمی بە ئەنقەستە، ئەو چێژەی کە هەستی پێدەکرێت لە ئازاردان. شتێک نییە کە بەڕاستی خراپە، چونکە سادیزم سەرنجڕاکێشی خۆی لەدەست دەدات کاتێک ئازارەکانی ئەوانی دیکە دەبێتە ئامارێک، بە پێچەوانەی ئەزموونێکی زۆر کەسی و زۆر ئینتیمی یەک بە یەک. سادیزم بە ژمارەیەکی زۆر، لەسەر ئاستی پیشەسازی گەشە ناکات، بەڵام خراپەکاری ڕاستەقینە گەشە دەکات، چونکە ڕێک ئەوە بێ کەسایەتییە کە ژمارەیەکی زۆر بەرهەمی دەهێنێت کە دەبێتە هۆی لادان لە واقیع بۆ ئەبستراکتێکی خەیاڵی. گەورەترین خراپەکاران ڕێک ئەوانەن کە بە ڕاستگۆیی پێیان وایە ئەوانن کە دەوێرن ئەوەی پێویست بێت بۆ چاکەی گەورەتر (تەواو ئەبستراکت) بیکەن، بەبێ گوێدانە تێچوونەکان. هیتلەر کردوویەتی، ستالینیش کردوویەتی، بێ گومان پۆتینیش دەیکات.

هەڵە مەکەن، ئێستا بە فراوانی ڕوونە کە پوتین خراپە. نەک تەنها ئۆکرانیای ڕاستەقینە، بەڵکو ڕووسیای ڕاستەقینەش لەناو دەبات. ئازاری وێرانکەرو تێنەگەیشتوو بەسەر تاکە واقیعی هەر گەلێک و هەر دەوڵەتێکدا دەسەپێنێت: واقیعی ئەزموونکراوی گەلەکەی. بەهۆی ئەبستراکتەکانی جیۆپۆلەتیکی نا کەسایەتییەوە، چاوپۆشی لەو ڕاستییە کردووە کە ئەزموونی تاکەکەسی تاکە هەڵگری واقیعە کە دەتوانین هەمانبێت.

ئێستا دیموکراسیەکان چەندە ناکارامە و هێواش جووڵە بن، بەڵام زەمینەیەکی بەپیت بۆ ئەم فۆرمە لەڕادەبەدەر مەترسیدارەی شێتی دابین ناکەن. سەرکردە دیموکراتەکان، بە گشتی، دەرفەتی (دەروونی)یان نییە کە خۆیان لەگەڵ حکومەتدا بناسێنن. هەر هەڵاوسانێکی ئیگۆ کە لەوانەیە تووشی ببن، پشکنین و هاوسەنگی سیستەمەکە باشە، تێڕوانینی سەرکردە بۆ خۆیان پشکنین و هاوسەنگ بکەن. خولانەوەی دەسەڵات و پانتایی کۆمەڵایەتی مشتومڕەکە ڕێگری لە جۆری کورتبینی و تێڕوانینی سنووردار بۆ واقیع دەکات کە فەرمانڕەوا خۆسەپێنەکان ناچار دەکات بۆچوونەکانیان وەک “ڕاستی” تێپەڕێنن. ئەو سێبەرەی هەموومان لەناو خۆماندا هەیە، دەرفەتی زاڵبوون بەسەر سیستەمێکی دیموکراسیدا کەمترە.

ڕاستیی سادە نزیکە لە کلیشە: دەسەڵاتی کۆنترۆڵنەکراو گەندەڵ دەکات. دیموکراسیەکان کەمتر لەبارن بۆ ئەم جۆرە گەندەڵییە ئەخلاقییە چونکە سەرکردە دیموکراسیەکان بەردەوام ڕووبەڕووی نەیاران و ڕۆژنامەگەری و جەماوەر دەبنەوە. هەرچەندە ناکارامە، ئەم فاکتەرە بە تەنیا دیموکراسی دەکاتە فۆرمێکی حکومەت کە کەمتر ئامادەیە بۆ کاریگەرییە کارەساتبارەکانی ئەبستراکتکردنی گەورەی جیۆپۆلەتیک- خراپەکاری ڕاستەقینە.

بە تێڕوانین بۆ دواوە، بێکاریگەری و ناکارامەیی ڕواڵەتی حکومەتە دیموکراسیەکان ئەوەندە خراپ نییە کە من سەرەتا بیرم لێدەکردەوە: لە کۆتاییدا سەرەڕای ئەو هەموو هیستریا و بێماناییە، ڕۆژئاوا ئەوەی پێویست بوو بۆ کۆنتڕۆڵکردنی پەتاکە کردی. کێ پێش ساڵی ٢٠٢٠ پێشبینی دەکرد کە بتوانین شێوازی ژیانمان بەو شێوەیە دراماتیک و بەو خێراییە بگونجێنین بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە؟ کارکردنی بەرهەمدار لە ماڵەوە لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا بوو بە ڕۆتینمان. سەفەر نەکردن ڕێگری نەکردین لە بازرگانیکردن و درێژەدان بە ژیانمان. ڤاکسینی کاریگەر پەرەی پێدرا و تاقیکرایەوەو لە ماوەی چەند مانگێکدا بۆ هەموو دانیشتووان جێگیرکرا. بەستنی ماسکی دەموچاو لەبەردەم خەڵکدا لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا زۆر گرنگ بوو لە کلتوری ئێمەدا.

باوەڕپێنەکراوە کە چەندە خێرا دەتوانین خۆمان لەگەڵیدا بگونجێنین، و ئەم گۆڕانکارییە گەورانە بە تەواوی ئاسایی بزانین لە ماوەیەکی کەمدا. پێش پەتاکە، ئەم گونجاندنانە بە خەیاڵ نەدەهات. بەڵام لەگەڵ ئەوەی شەنگەهای بە تەواوی قفڵ دراوە، بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە کەم تا زۆر لە ژێر کۆنتڕۆڵدایە. ڕەنگە تێکچوونی کارکردنی دیموکراسیەکان ڕووکەشتر بێت لەوەی من و فەیلەسوفەکانی دیکەی پێش من بیریان لێدەکردەوە.

بە هەڵە تێم مەگە: پێموانییە ڕۆژئاوا ببێتە جۆرێک لە پۆلیسی جیهانی و فۆڕمی حوکمڕانی پەسەندکراوی خۆی بەسەر گەلانی خاوەن بەها و مێژووی جیاوازدا بسەپێنێت. تا مێژوو و بەهاکانی کولتوورێک یان کۆمەڵگایەک جیاوازتر بن لە مێژووی ئێمە، حوکمەکانی بەهاکانمان لەسەر چۆنیەتی ژیان و ڕێکخستنیان زیاتر جێی متمانە نین. بەڵام کاتێک ڕژێمێکی تۆتالیتاری لە ناوەڕاستی جیهانی خۆمان و کەلتوورو سیستەمی بەهای خۆماندا سەرهەڵدەدات، من باوەڕم وایە کە ئێمە ئەرکێکی ئەخلاقی و پراکتیکیمان هەیە بەرگری لە شێوازی ژیانمان بکەین. لەم چوارچێوەیەدا وڵامی ڕۆژئاوا بۆ لەشکرکێشی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکرانیا تەنیا بەو مانایە ناگونجێت کە ڕەنگە زیاتر لەوەی کە دەبوو خۆگرتوو بووبێت. هەر کە بەزەیی بە ئەبستراکت لە حکومەتێکی چەکداردا جێگەی گرتەوە، شێوازی ژیانمان دەکەوێتە مەترسییەوە و ئەگەر بمانەوێت بەردەوام بین لە ژیان وەکو جاران، دەبێت بەرگری لێبکرێت.

لە ئەوروپا – ئەگەر لە هەموو شوێنێک نەبێت – تۆتالیتاریزم هەنگاوێکی پابەندە بەرەو خراپە. مێژوو جار و بار ئەمەی نیشان داوە و شەرم دەکەم کە ڕاستییەکی لەو شێوەیەم پشتگوێ خستووە و ڕێژەییم کردووە. لە کاتێکدا من سەرسامم بە ڕێبازی ناتوندوتیژیی گاندییەک یان لۆتەر کینگێک، ئەگەر هاتن دەستدرێژی بکەنە سەر هاوبەشەکەم و ئەشکەنجەدانی پشیلەکانم و ماڵەکەم وێران بکەن و بمکوژن، هەر شتێک دەکەم بۆ بەرگریکردن لە خۆم و ئازیزانم. ئەگەر پێویست بوو دەیکەم.

سەرم سوڕدەمێنێت کە دەبینم هەندێک لە خوێنەرانم بەو ئەنجامە دەگەن کە ڕێبازێکی زۆرەملێ لەگەڵ یەکیەتی عەقڵێکی گشتگیردا ناکۆکە. ئایدیالیزمی شیکاری ڕۆمانسی نییە. بە بڕوای من، بە هیچ شێوەیەک لەگەڵ ئەو دانپێدانانەدا ناتەبا نییە کە هەرچەندە خراپە لە ناوەڕۆکی سروشتدایە و بە درێژایی، خودی هۆشیاری گشتگیرە، بەڵام هێشتا باش نییە و بەرگەی ناگیرێت. کە مرۆڤەکان ئەرکێکی ئەخلاقییان لەسەرە کە حوکمەکانی بەهاکان بدەن و کاریان لەسەر بکەن بۆ ئەوەی خۆیان لە خراپە بەدوور بگرن. و هەندێک جار تەنها هێز دەیوەستێنێت. هەرگیز گوێت لێم نابێت کە بڵێم بەو پێیەی دەستدرێژکار لایەنێکی هۆشیاری گشتگیرە دەبێت بە جۆرێک – بە هەر مانایەک – بەرگەی دەستدرێژیکەر بگرین. بە دڵنیاییەوە نا.

بۆچوونی من لێرەدا نابێت وەک بێهەڵوێستێک یان گەمژەبوونێک سەبارەت بە جیۆپۆلەتیک لە ڕۆژئاوا وەربگیرێت. من بە تەواوی ئاگادارم کە زلهێزەکانی ڕۆژئاوا پشتیوانی و پشتگیری لە ڕژێمە تۆتالیتارییەکان لە سەرانسەری جیهاندا بۆ قازانجی ئابووری و بۆ بەرژەوەندی. من باش دەزانم کە سوپای ڕۆژئاوا بە شێوەیەک مامەڵەیان لەگەڵ هەندێک ناوچەی جیهان کردووە کە بەراورد دەکرێت بەو شێوەیەی کە سوپای ڕووسیا ئەمڕۆ مامەڵە لەگەڵ ئۆکرانیا دەکات. و من بە تەواوی ئاگادارم کە ئەو وڵاتەی کە ئەمڕۆ بە گەورەترین بەرگریکاری دیموکراسی لە جیهاندا ناسراوە، لەسەر سیستەمێکی سیاسی و ئابووری کاردەکات کە تەنانەت لە ڕووی تەکنیکییەوە شیاوی دیموکراسیش نییە. دووڕوویی ئێمە بەربڵاوەو قێزەون.

بەڵام ئەو بنەمایانەی کە لە سەرەوە هەوڵمدا بیخەمەڕوو، بەهۆی ئەو دووڕووییە پووچەڵ ناکرێنەوە. ڕەنگە ڕێگایەکی دوور و درێژمان ماوە، بەڵام بۆ ئەوەی پێشبکەوین، پێویستە ڕوون بین لەو ڕێگایەی کە پێویستە بیگرینە بەر. سەرەڕای گومانەکانی ڕابردوو، ئەمڕۆ بۆم ڕوونە کە ڕێگای دیموکراسی، ئازادی ڕۆژنامەگەری و مشتومڕی سیاسی ئازاد و پاراستنی ئازادی تاک و مافی مرۆڤە. تۆتالیتاریزم، تەنانەت کاتێک بە باشی دەستپێدەکات، هەمیشە کارەسات بەدوای خۆیدا دەهێنێت، کە تێچووی بێ حیساب نەک تەنها بۆ گەلەکەی خۆی بەڵکو بۆ دراوسێکانی هەیە.

بۆیە دەنگی من هەرگیز ناچێت بۆ کەسێک کە وەک شیوازەکانی ڕابردووم خەریکی داوای لێبوردن بێت بۆ تۆتالیتاریزم، پەیوەندیکردن لەگەڵ خۆسەپێنەکان لە دەرەوەی مەرجەکانی ئیحترامی دیپلۆماسی، پێشکەشکردنی ستایش بۆ حکومەتە تاوانبارەکان، یان خیانەتکردن لە بەرزەفڕییەکان.

هەرچەندە کارایی و خێرایی حکومەتە تاکڕەوەکان فریودەرە، بەڵام لێوارێکی خلیسکانە بەرەو ئەبستراکتێکی جیۆپۆلەتیکی، هەڵاوسانی خۆ، بێ بەهاکردنی ژیانی مرۆڤ و لە ئەنجامدا خراپەکاری. و هەرگیز هاوکاری خراپە ناکەم و پاساوی بۆ ناهێنمەوە و تەنانەت تەحەمولیشی ناکەم.

—-

انتزاع شیطانی: روانشناسی توتالیتاریسم

چگونه می‌توانیم ذهنیت یک فرد، حتی کل رژیم سیاسی را که نابودی کامل را با “رهایی” برابر می‌کند درک کنیم؟ تلاش برای نجات و حفاظت از یک مردم با تجاوز، شکنجه، قتل عام و نابودی کامل این مردم چگونه معنا می یابد؟ آیا این ادعاهای “رهایی” و “حفاظت”، فقط پیام‌های بدبینانه روابط عمومی برای پوشاندن منافع اقتصادی خوب قدیمی است یا ماهیت وضعیت، بسیار پیچیده‌تر، درگیرتر و ظریف‌تر از این است؟ و این ادعاها درباره توتالیتاریسم به عنوان شکلی از حکومت چه چیزی را آشکار می کند؟

بسیاری از فیلسوفان نسبت به رژیم‌های توتالیتر همدردی داشته‌اند، با آن‌ها معاشقه کرده‌اند، یا حتی به‌طور یکپارچه با آن‌ها موافق بوده‌اند. “مارتین هایدگر” عضو حزب نازی فقط یک نمونه برجسته و نسبتاً جدید بود. درک این موضوع خیلی سخت نیست: دموکراسی درهم و برهم است، در رسیدن به راه حل کند است، و وقتی صحبت از قدرت سیاسی به میان می آید نخبگان روشنفکر را برابر با توده ها می دانند زیرا هر رأی یکسان است. بسیاری از فیلسوفان ممکن است این را نوعی تسطیح در پایین بدانند که پتانسیل انسان را هدر می دهد.

و در اینجا باید متواضعانه اعتراف کنم. اعترافی که عمدتاً به خودم، به شکل یک اعتراف عمومی انجام شده است: من هم نسبت به اشکال خاصی از تمامیت خواهی همدردی محدودی داشته ام. اگر از این مرحله به بعد به خواندن این نوشتار ادامه می دهید لطفاً آن را تا آخر بخوانید در غیر این صورت این تصور برای شما باقی خواهد ماند که نکته ای که می خواهم به آن اشاره کنم برعکس آن چیزی است که قصد دارم.

به مدت پانزدە سال با یک روسی اصالتا اهل دونباس ازدواج کردم (الان یک دهه است که از هم جدا شده ایم، اما هنوز با هم دوست هستیم و من هنوز خانواده او را – که برخی از آنها هنوز در دونباس هستند – خانواده خود می دانم). به این ترتیب، من این فرصت را داشتم که در زندگی یک خانواده معمولی روسی از اواخر دهه ٩٠ تا اعماق دوره پوتین سهیم باشم. و این یک واقعیت است که زندگی متوسط ​​روسی ها (البته به جز آنهایی که در چچن هستند) در سال های اول حکومت پوتین به طور قابل توجهی بهبود یافت. او درجەای از ثبات، امنیت اقتصادی محدود و احساس غرور سالم به روسی بودن را به ارمغان آورد. در مقایسه با سالهای مست یلتسین، این تغییرات خوشایند بود.

و بنابراین، من برای مدت طولانی حاضر بودم کاستی های آشکار دولت پوتین را نادیده بگیرم: ترور بدبینانه ده ها مخالف سیاسی، فساد فزاینده که به طور فزاینده ای مرا به یاد غارت ثروت روسیه توسط الیگارش های اصلی یلتسین می انداخت، سانسور مطبوعات، و غیره.؛ تمام نشانه های توتالیتاریسم شاید به دلیل تاریخچه‌اش – یا من در عذرخواهی داخلی خودم چنین استدلال کردم – جامعه روسیه برای پایداری نیاز به دستی قوی دارد. شاید این فقط بخشی از شخصیت و روانشناسی ملی باشد و ما نباید آنقدر مغرور باشیم که فکر کنیم شکل حکومت انتخابی ما در غرب باید برای همه اعمال شود.

من بیش از دو دهه در صنعت فناوری پیشرفته کار کرده ام. در این مدت، من این فرصت را داشته ام که بارها از چین بازدید و با چینی ها در داخل و خارج از چین کار کنم. در واقع، برخی از چینی‌هایی که من می‌شناسم باهوش‌ترین افرادی هستند که تا به حال ملاقات کرده‌ام و غیرقابل انکار است که زندگی متوسط ​​چینی ها طی دو دهه گذشته به طور قابل توجهی بهبود یافته است. شاید – فکر می کردم – یک دست قوی چیزی است که فرهنگ و جامعه چینی با توجه به تاریخچه خود به آن نیاز دارند تا پایدار باشند و پیشرفت اقتصادی را تحریک کنند. زیرا با وجود اینکه من یک فیلسوف هستم بسیار آگاهم که اگر کسی سقفی بالای سرش نداشته باشد، غذا در بشقابش نداشته باشد، امنیت برای خانواده اش و مراقبت های بهداشتی نداشته باشد فلسفه بی اهمیت است. و چینی های بسیار بیشتری نسبت به اواخر دهه ١٩٩٠ این چیزها را دارند.

سپس کووید آمد که کاستی‌های دموکراسی‌های اجماع‌خواه را آشکار کرد: در حالی که چین به سرعت واکنش نشان داد و تمام اقدامات لازم (و سخت) را انجام داد ما در غرب، ابتدا در اثر اختلاف فلج شدیم، در تئوری‌های توطئه بی‌معنی و سرگرم‌کننده‌های جعلی هیستریک دچار مشکل شدیم. اخبار در شبکه های اجتماعی؛ چه سیرکی بود؛ این باعث شد که من در مورد دوام درازمدت دموکراسی غربی تردید داشته باشم: اگر رای یک شهروند متفکر و مسوولیت پذیر با آرای احمق های هیستریک به حساب بیاید و فقط برای این کار ویران شود (بله، این افراد وجود دارند)، به کجا می رویم؟ اگر مزخرفات حاشیه ای حمایت عمومی را با حمایت علمی سخت جمع آوری کنند، از آینده خود چه انتظاری داریم؟

اما تهاجم روسیه به اوکراین مرا هشیار کرد و تفاوت اساسی بین دموکراسی‌های نیمه ناکارآمد غربی و رژیم‌های توتالیتر را در کانون توجه قرار داد: رژیم‌های دوم محیطی را ایجاد می‌کنند که به طور خارق‌العاده‌ای برای جایگزینی همدلی و شفقت انسانی با انتزاع ژئوپلیتیکی منفور از خود به وجود می‌آید؛ محیطی که ممکن است ارتباط خود را با واقعیت انسانی از دست بدهد و در نتیجه به ابزاری برای رنج بزرگ تبدیل شود.

برخی از کارشناسان می گویند که پوتین کاری را که انجام می دهد انجام می دهد تا بتواند پول بیشتری بدزدد. من فکر نمی کنم این آب را نگه دارد. من فکر می کنم پوتین که اکنون ٧٠ ساله شده است در جستجوی ناامیدانه برای یافتن معنای زندگی خود است. او انتزاعات تاریخی، جامعه‌شناختی و ژئوپلیتیکی معینی در مورد روسی بودن، در مورد شکوه و نقش امپراتوری روسیه، تخیلات در مورد قدرت‌های زمینی مانند روسیه – برخلاف قدرت‌های دریایی مانند بریتانیا – که ضامن ارزش‌ها و سنت‌های خانوادگی هستند را پذیرفته است. به عنوان فردی که عمیقاً در به اصطلاح قدرت های دریایی لنگر انداخته است (پرتغال، دانمارک و هلند همگی قدرت های دریایی هستند)، از تجربه تجربی می دانم که ارزش های خانواده و سنتی به همان اندازه که بخشی از فرهنگ های دریایی هستند به همان اندازه از قدرت های زمینی هستند. اما هر چقدر هم که این چیزها فانتزی مزخرف باشد من معتقدم پوتین به آن پرداخته است تا معنا و هدف وجودی خود را در یک زمینه تاریخی بزرگتر قرار دهد. تلاش مذبوحانه او برای تثبیت معنای زندگی خود قبل از مرگ شخصی، زمانی که در یک زمینه توتالیتر آشکار می شود به همان اندازه که ذاتاً انسانی است خطرناک است.

تحت تمامیت خواهی، رئیس دولت شروع به همذات پنداری با ملت، از جمله گذشته تاریخی و آینده خیالی آن می کند. این شکل تشدید شده ای از تورم نفس است که انسانیت فرد را می رباید؛ هرچه باشد اکنون یک شخصیت تاریخی بزرگتر از زندگی است، یک جاودانه انتزاعی، چیزی شبیه به یک مجسمه سنگ مرمر نرم تر از یک انسان ساده که باید بر روی آن بنشیند. یک کاسه توالت هر روزە، برای انجام تجارت بدبوی زیست شناسی مرطوب و گرم.

مشکل این است که اگر کسی لنگر خود را در انسانیت از دست بدهد به خطر بزرگی برای بشریت تبدیل می شود زیرا زندگی بشر اکنون قابل مصرف است، وسیله ای برای رسیدن به هدف. و شخصیت گرم و مرطوب زندگی قبل از عظمت انتزاعی، نرم، سالم، اسطوره‌شناختی مادر روسیه، اهمیت تاریخی و نقش آن در ژئوپلیتیک سیاره بی‌اهمیت می‌شود.

به این ترتیب، دولت یک وضعیت هستی شناختی مستقلی پیدا می کند که در واقعیت، احتمالاً نمی تواند داشته باشد؛ به هر حال، دولت چیزی جز زندگی گرم، مرطوب و رنج کشیده شهروندانش ندارد. برای دولت چیزی جز جان شهروندانش وجود ندارد. زندگی گرم، مرطوب و آگاهانه انسان تنها حامل واقعیتی است که هر حالتی می تواند داشته باشد. اما در ذهن یک حاکم تمامیت خواه متورم از نفس، دولت به یک چیز برای خود تبدیل می شود، مردم آن صرفاً خادمان آن هستند، یعنی وسیله ای برای رسیدن به هدف. نه تنها این، حاکم، تبدیل به مظهر دولت می شود و دیگر یک انسان فانی صرف نیست. در این روایت اسطوره‌ای بزرگ، رنج مردم قربانی ناگوار اما ضروری برای شکوه و تعالی دولت است.

در این مرحله، انتزاع محض – خیال‌پردازی بی‌اساس، داستان، مزخرفات ساختگی – جایگزین استعدادی می‌شود که تقریباً هر فردی با آن متولد می‌شود: توانایی همدلی با انسان دیگر، احساس دلسوزی برای رنج مردم، تشخیص زندگی درونی آگاهانه مردم به عنوان تنها واقعیت انسانی که همیشه می تواند وجود داشته باشد. حاکمان توتالیتر انسانیت خود – انسانیت – را از دست می‌دهند و ابزاری برای نابودی همان چیزی می‌شوند که قسم خورده‌اند از آن دفاع کنند: مردم خودشان، که ملت هستند. و بنابراین پوتین، با نابود کردن ماریوپل، ملت اسلاو را “آزاد” کرده است: خیالی از ذهن بیمارگونه او در محدوده ذهن بیمارگونه اش آزاد می شود، در حالی که واقعیت زندگی انسان وحشیانه است. پوتین در ذهن خود با تبدیل کردن چیزهای واقعی به ویرانه، تجاوز به زنان و کشتن کودکان، یک اوکراین کاملا انتزاعی را نجات می دهد. تماس با واقعیت – واقعیت رنج آگاهانه – به نام تخیلات عظمت غیرانسانی و منفور از نفس از بین می رود. این همان بدی است.

در واقع، به نظر می رسد که بسیاری از ما درک بسیار ساده لوحانه ای از شر داریم: ما فکر می کنیم که شر، سادیسم عمدی است، لذتی که از ایجاد درد احساس می شود. این چیزی نیست که شر واقعی باشد زیرا سادیسم، زمانی جذابیت خود را از دست می دهد که رنج دیگران به یک آمار تبدیل می شود، در مقابل یک تجربه بسیار شخصی و بسیار صمیمی یک به یک. سادیسم در اعداد زیاد، در مقیاس صنعتی رشد نمی کند، اما شر واقعی رشد می کند، زیرا این دقیقاً شخصی زدایی است که توسط اعداد بزرگ ایجاد می شود که باعث انحراف از واقعیت و به سمت انتزاع خیالی می شود. بزرگترین بدکاران دقیقاً کسانی هستند که صادقانه معتقدند که آنها کسانی هستند که جرات انجام کارهای لازم برای خیر بزرگتر (کاملاً انتزاعی) را علیرغم هزینەها دارند. هیتلر انجام داد، استالین انجام داد، پوتین بدون شک این کار را می کند.

اشتباه نکنید، اکنون آشکارا روشن است که پوتین شیطان است. او نه تنها اوکراین واقعی، بلکه روسیه واقعی را نیز نابود می کند. او رنج ویرانگر و غیرقابل درک را به تنها واقعیت هر مردم و هر دولتی وارد می کند: واقعیت تجربه شده افراد آن. به خاطر انتزاعات ژئوپلیتیکی غیرشخصی، او از این واقعیت غافل شده است که تجربه فردی تنها حامل واقعیت است که ما می توانیم داشته باشیم.

اکنون به همان اندازه که دموکراسی‌ها ممکن است ناکارآمد و کند عمل کنند، آن‌ها زمینه مساعدی را برای این شکل فوق‌العاده خطرناک جنون فراهم نمی‌کنند. رهبران دموکرات، به طور کلی، فرصت (روانی) برای همذات پنداری با دولت ندارند. هر گونه تورم نفسانی که ممکن است مستعد باشند، کنترل و تعادل سیستم… خوب، نگاه رهبر نسبت به خودشان را بررسی و متعادل کنید. چرخش قدرت و دامنه اجتماعی بحث مانع از نوع نزدیک بینی و دید محدود به واقعیت می شود که حاکمان خودکامه را وادار می کند تا نظرات خود را صرف “حقیقت” کنند. سایه ای که همه ما در درون خود داریم شانس کمتری برای تسلط بر یک سیستم دموکراتیک دارد.

حقیقت ساده تقریباً کلیشه ای است: قدرت کنترل نشده، فاسد می کند. دموکراسی ها برای این نوع فساد اخلاقی کمتر مساعد هستند زیرا رهبران دموکراتیک دائماً با مخالفان، مطبوعات و مردم مواجه می شوند. هر چند ناکارآمد باشد، این عامل به تنهایی دموکراسی را به شکل حکومتی تبدیل می کند که کمتر در معرض تأثیرات فاجعه بار انتزاع عظیم ژئوپلیتیک – یعنی شر واقعی- است.

در گذشته، ناکارآمدی و ناکارآمدی ظاهری دولت‌های دموکراتیک به آن بدی نیست که من در ابتدا فکر می‌کردم: در نهایت، غرب با وجود همه هیستری و مزخرفات، کاری را که لازم بود برای محدود کردن همه‌گیری انجام داد. چه کسی پیش از سال ٢٠٢٠ حدس می‌زد که می‌توانستیم شیوه زندگی خود را به این شکل چشمگیر و به این سرعت برای رسیدگی به این مشکل تطبیق دهیم؟ کارکردن مولد از خانه در عرض چند هفته به روش معمولی ما تبدیل شد. سفر نکردن ما را از تجارت و ادامه زندگی باز نداشت. واکسن‌های مؤثر در عرض چند ماه توسعه یافتند، آزمایش شدند و در کل جمعیت مستقر شدند. پوشیدن ماسک صورت در ملاء عام در عرض چند هفته در فرهنگ ما بسیار مهم شد.

تقریباً باورنکردنی است که ما می‌توانیم خیلی سریع خودمان را وفق دهیم، و این تغییرات عظیم را تقریباً در هیچ زمانی کاملاً عادی در نظر بگیریم. قبل از همه گیری، این سازگاری ها غیرقابل تصور به نظر می رسید. با این حال، در حالی که شانگهای در قرنطینه کامل به سر می‌برد، این همه‌گیری کم و بیش تحت کنترل است. ناکارآمدی دموکراسی ها ممکن است سطحی تر از آن چیزی باشد که من و سایر فیلسوفان قبل از من فکر می کردم.

اشتباه نکنید: من فکر نمی کنم غرب باید به نوعی پلیس جهان تبدیل شود و شکل مطلوب حکومت خود را بر مردمانی با ارزش ها و تاریخ متفاوت تحمیل کند. هر چه تاریخ و ارزش‌های یک فرهنگ یا جامعه از تاریخ ما متمایزتر باشد قضاوت‌های ارزشی ما درباره نحوه زندگی و سازماندهی آن‌ها غیرقابل اعتمادتر است. اما وقتی یک رژیم توتالیتر در میانه دنیای خودمان، فرهنگ و نظام ارزشی خودمان به میدان می‌آید من معتقدم که ما وظیفه اخلاقی و عملی داریم که از شیوه زندگی خود دفاع کنیم. در این زمینه، واکنش غرب به تهاجم روسیه به اوکراین، تنها به این معنا نامناسب است که ممکن است بیش از آنچه که باید، مهار شده باشد. به محض اینکه در یک حکومت مسلح، شفقت با انتزاع جایگزین شود شیوه زندگی ما در معرض تهدید قرار می گیرد و باید از آن دفاع کنیم، اگر بخواهیم همانطور که تاکنون زندگی کرده ایم ادامه دهیم.

در اروپا – اگر نه در همه جا – توتالیتاریسم گامی متعهد به سوی شر است. تاریخ بارها و بارها این را نشان داده است و من از اینکه چنین واقعیتی را نادیده گرفته و نسبی کرده‌ام خجالت می‌کشم. در حالی که من رویکردهای غیر خشونت آمیز یک گاندی یا یک لوتر کینگ را تحسین می کنم، اگر آنها برای تجاوز به شریک زندگی من، شکنجه گربه هایم، ویران کردن خانه و کشتن من بیایند من برای دفاع از خودم، عزیزانم و خودم هر کاری لازم باشد انجام خواهم داد.

تعجب می کنم وقتی می بینم برخی از خوانندگانم به این نتیجه می رسند که چنین رویکرد قهرآمیزی با یگانگی یک ذهن جهانی در تضاد است. ایده آلیسم تحلیلی رمانتیک نیست. در ذهن من، با این شناخت که، اگرچه شر ذاتی ذاتی طبیعت و به همین ترتیب، خود آگاهی جهانی است، اما هنوز خوب یا قابل تحمل نیست، اصلاً متناقض نیست. اینکه انسانها وظیفه اخلاقی دارند که قضاوتهای ارزشی داشته باشند و بر اساس آن عمل کنند تا از شر بد جلوگیری کنند. و گاهی اوقات فقط زور آن را متوقف می کند. شما هرگز نخواهید شنید که بگویم، از آنجایی که متجاوز نیز جنبه ای از آگاهی جهانی است ما باید به نوعی – به هر معنایی – تجاوز را تحمل کنیم. قطعا نه.

دیدگاه من در اینجا نباید به دلیل ساده لوحی در مورد ژئوپلیتیک در غرب تلقی شود. من کاملاً آگاه هستم که قدرت‌های غربی به دلیل منافع اقتصادی از رژیم‌های توتالیتر در سراسر جهان حمایت، تأمین مالی و پشتیبانی می‌کنند. من به خوبی آگاه هستم که نظامیان غربی با برخی از نقاط جهان به گونه ای رفتار کرده اند که با رفتار امروز ارتش روسیه با اوکراین قابل مقایسه است. و من کاملاً آگاه هستم که کشوری که امروز به عنوان بزرگترین مدافع دموکراسی در جهان شناخته می شود بر اساس یک سیستم سیاسی و اقتصادی عمل می کند که از نظر فنی حتی واجد شرایط دموکراتیک نیست. نفاق ما بسیار گسترده و نفرت انگیز است.

با این حال، اصولی که در بالا سعی کردم بیان کنم به دلیل آن ریاکاری بی اعتبار نمی شوند. ممکن است راه درازی در پیش داشته باشیم اما برای پیشرفت باید شفافیت کاملی در مورد مسیری که باید طی کنیم داشته باشیم. علیرغم تردیدهای گذشته، امروز برای من روشن است که راه دموکراسی، آزادی مطبوعات، بحث آزاد سیاسی، و حمایت از آزادی های فردی و حقوق بشر است. توتالیتاریسم، حتی زمانی که خوب شروع شود، همواره به فاجعه منجر می‌شود، با هزینه‌های غیرقابل‌حساب نه تنها برای مردم خود، بلکه برای همسایگانش.

بنابراین، رای من هرگز نصیب کسی نخواهد شد که کمابیش مانند نسخه های گذشته من، درگیر عذرخواهی از توتالیتاریسم باشد، با حاکمان خودکامه فراتر از الزامات ادب دیپلماتیک معاشرت کند، سخنان تحسین آمیز به دولت های جنایتکار ارائه دهد، یا به جاه طلبی ها خیانت کند.

هر چند کارایی و سرعت حکومت‌های استبدادی فریبنده باشد اما آنها شیب لغزنده‌ای به سوی انتزاع ژئوپلیتیکی، تورم نفس، بی‌ارزش‌کردن زندگی انسان‌ها و در نتیجه شرارت هستند. و من هرگز با شرارت همکاری نخواهم کرد، توجیهی برای آن ارائه نخواهم داد، یا حتی آن را تحمل نمی کنم.

ئەم وتارە وەرگێرانێکە لە:

Evil abstraction: The Psychology of Totalitarianism, Bernardo Kastup, 2022