خاستگاه کوردها (16)

کویینتانا-مورسی و همکاران(2004)
در سال 2004 هفده نفر از ژنتیک شناسان جمعیتی شش کشور فرانسه، بریتانیا، اسراییل، ایتالیا، پاکستان و ایالات متحده، نتیجه ی تحقیقات گسترده ی خود را با عنوان “کمپلکس mtDNA کریدور آسیای جنوب غربی و آسیای مرکزی” در مجله ی آمریکایی ژنتیک انسانی منتشر کردند. سرپرست این تیم پژوهشی، “لوئییس کوئینتانا مورسی” (Luis Quintana-Murci) از “انستیتو پاستور” پاریس بود.
در این پژوهش، نمونه های mtDNA از 20 کورد ساکن غرب ایران و 32 کورد ساکن ترکمنستان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. مهمترین نتایج این تحقیق عبارتند از:
داده های به دست آمده، نسبت های قابل توجهی از اشتراک خطوط U را میان نیاکان مادری کوردها و محتوای میتوکندری گروه های اولیه ی ساکن آسیای غربی و اروپایی تایید می کنند. افزون بر این، آنها به ویژه به این نتیجه رسیدند که کوردهایی که امروز در ترکمنستان زندگی می کنند، به لحاظ ژنتیک قومی، دارای نیاکانی کاملا متفاوت از همسایگان کنونی خود هستند. این موضوع نشانه است برای اینکه کوردها تعلقی به ترکمنستان ندارند و به آنجا مهاجرت کرده اند؛ مساله ای که در متون تاریخی نیز به صورت دقیق بدان اشاره شده است: کوردها به زور و اجبار از سرزمین مادری خود (جنوب قفقاز، آناتولی شرقی، شمال بین النهرین، زاگروس و شمال غرب ایران) به این مناطق رانده شده اند.
ناسیدزه و همکاران(2005)
جامع ترین و تا به امروز، احتمالا مهم ترین پژوهش انجام شده درباره ی خاستگاه کوردها، با مشارکت یک تیم بین المللی از پنج ژنتیک شناس جمعیتی در سال 2005 انجام گرفته است که سه پژوهشگر از آنها از موسسه مشهور انسان شناسی تکاملی ماکس پلانک – گروه ژنتیک تکاملی- در لایپزیگ آلمان هستند: “ایوان ناسیدزه”(Ivan Nasidye)، “دومینیک کوینک”(Dominique Quinque) و “مارک ستونکینگ”(Mrk Stoneking). دو همکار دیگر آنها هریک از “موآرت اوزترک”(Muart Ozturk) از دانشگاه “تروندهایم” نروژ و نیز “نینا بندوکیدزه”(Nina Bendukidze) بودند که این بار به عنوان کارشناس “آزمایشگاه پژوهش های ژنتیک H&I” از “مرکز خدمان ملی خون” بریستول، وارد همکاری شده بود. عنوان پژوهش این گروه “mtDNA و تنوع کروموزوم Y در کوردها” است که در مجله ی سالانه ژنتیک انسانی(2005) به سرپرستی ایوان ناسیدزه منتشر شده است.
این تیم نخستین و تنها تیم مطالعات ژنتیک است که پژوهش های خود را منحصرا و در یک مقیاس گسترده بر روی کوردها انجام داده است. بررسی توالی های mtDNA HV1 درباره ی نیاکان کوردها یکی از مهمترین پژوهش های این گروه تحقیقاتی است. خطوط Y-DNA در ژن وراثتی کوردها در این بخش به صورت خلاصه آمده است. نتایج این تحقیقات بعدها توسط نیبل و همکاران(2007) درباره ی کوردها و یهودی ها مورد استفاده قرار گرفت.
نخست به بررسی نتایج پژوهش های ناسیدزه و همکاران(2005) می پردازیم:
“گروه های کورد به لحاظ ویژگی های موجود در mtDNA و کروموزوم Y بسیار شبیه سایر گروه های آسیای غربی هستند و بیشترین فاصله ی ژنتیکی را با ساکنان آسیای مرکزی دارند. بر اساس بررسی mtDNA کوردها نسبت به مردمان قفقاز، نزدیکی بیشتری را با اروپایی ها نشان می دهند اما بر خلاف آن و در کروموزوم Y، مشخصه های دیگری را می توان یافت. داده های ژنتیک مشخص می کنند که کوردهای ساکن گرجستان، به دنبال مهاجرت، دچار برخی تغییرات بسیار محدود شده اند اما با همسایگان جغرافیایی خود در گرجستان مخلوط قابل شناسایی نداشته اند.”
بنابراين، اين مطالعه، شباهت فراوان ژنتيکي کوردها با افراد ديگر آسيا و نیز شباهت بسيار قابل توجه در مقايسه با آسياي مركزي را تاييد مي کند. درمورد نیاکان مادری، کوردها بیشتر با گروه های اروپایی ارتباط داشتند تا گروه های قفقازی. در سمت نیاکان پدری، این روند معکوس شده است…. در نسبیت قومی- نژادی از اجداد زنان و مردان کرد، باید تفاوت هایی وجود داشته باشد…. به نظر می رسد کردها از گرجستان در طول مهاجرت خود به قفقاز، یک اثر گردن بطری(تنگنا) را تجربه کرده اند…آمیزه ی کوردها با گرجی ها را نمی توان ثابت کرد….
منابع:
-Die Herkunft Der Kurden-, ferdinand Hennerbichler, Peter Lang,-2010
-Quintana-Murci et al, Where West Meets East: The Complex mtDNA Landscape of the southwest and central Asian Corridor. am J Hum Genet. 2004 May, 74(5): 827-845
-Nasidze et al.(2005), Annals of Human Genetics 69:401(summary)
-see also: Nasidze et al.(2005) ,Annals of Human Genetics 69:405: (Results: mtDNA HV1 Sequnence Variabillity)