فارسی- کوردی
زندگی هم خدمتگزار مرگ است
مقدمەای بر روانشناسی بازوی سرکوب در تمامیت خواهی
فاجعە تمامیت خواهی، پیشرفت های تکنولوژیک را با بربریت ترکیب می کند و تجربە فردی و جمعی آن، آثاری را بر جای می گذارد کە عناصر زندگی روانی را دچار تغییر کردە و بر عمیق ترین لایەهای ذهن تاثیر می گذارد.
پرسش این است کە وحشیت و بربریت تمامیت خواهی در برابر مردم، توسط بخشی از همان مردمانی کە اکنون بە بازوهای سرکوب سیستم تبدیل شدەاند آیا با بررسی های روانشناختی قابل توضیح است؟ چە بر سر یک عامل سرکوب می آید کە بە راحتی می تواند سرکوب کند، شکنجە کند، بکشد و همچنان زندگی کند؟ این تراژدی بیرحمانە بشری چیست کە اثرات مخرب آن تا اعماق روان انسان نفوذ و حالت های فردی تعلق بە نوع بشر را سست و تضعیف می کند؟ این واقعیت وحشیانە از کجا برمی خیزد کە روان یک سرکوبگر بە ابتدایی ترین ذرات انسانی تجزیە می شود و بە غریزە و غریزە تهاجمی بازمی گردد؟ و چگونە است کە کە جنایت نە تنها عادی می شود، نە تنها شرم از میان می رود بلکە حتی جنایت با خونسردی و بدون هیجان و روشمند انجام می شود و بە مرحلە لذت نیز ارتقا پیدا می کند؟ و در نهایت، تمامیت خواهی، چگونە بە این جملە پایانی می رسد کە: “زندگی هم خدمتگزار مرگ است”؟
٭٭٭٭
روانشناسی نیروهای سرکوب در توتالیتاریسم، بسیار پیچیدە است و باید بە درک انگیزه ها و رفتارهای افرادی پرداخت که بە بازوی تمامیت خواە تغییر ماهیت یافتەاند، موجودات غیر ارگانیک شدەای کە دیگر نە مغزی برای اندیشیدن و نە قلبی برای احساس ورزیدن دارند:
نخست اینکە بازوی سرکوب، با هنجارها و انتظارات تعیین شده سیستم انطباق پیدا می کند، باورها و ارزش‌های ایدئولوژی حاکم را دریافت، باورهای شخصی و قطب‌نمای اخلاقی خود را کنار می گذارد و بە سازگاری با سیستم می رسد تا مقبولیت پیدا کند.
دوم آنکە بازوی سرکوب، در یک ساختار سلسله مراتبی، با زنجیره های فرماندهی عمل می کند. او بدون چون و چرا از دستورات اطاعت می کند و خود را بە عنوان ابزاری برای اقتدار و نە یک کارگزار اخلاقی مستقل می شناساند.
سوم آنکە تمامیت خواە، افراد یا گروه‌های هدف را انسان زدایی می‌کند تا قربانیان را کمتر از انسان ببیند و خشونت را آسان‌تر کند. هدف دشمن است، خائن است، “برانداز است، اغتشاشگر است، تجزیەطلب است، جاسوس است، وابستە است، مزدور است، سبب می شود بازوی سرکوب از نظر عاطفی و اخلاقی از پیامدهای اعمال خود فاصله گرفتە و با انسان زدایی از هدف انسانی، مرتکب جنایت شود
چهارم آنکە بازوی سرکوب می آموزد کە اعمال خود را منطقی کند، خود را به درستی آرمان خود متقاعد کند، و با یاری جستن از ایدئولوژی، هم تسکین پیداکند و هم سرکوب و جنایت خود را بە مثابە تکلیف و وظیفە انجام دهد.
پنجم اینکە بازوی سرکوب چون قواعد تمامیت خواە را پذیرفتە است هموارە در محیطی پر از ترس عمل می کند، می داند کە اگر از فرمان سرپیچی کند مجازات می شود و بە دلیل هراس از مجازات شخصی و میل غریزی بە بقا، می تواند جنایت کند.
و بە عنوان آخرین عامل، پویایی گروه و فشار همتایان، تأثیر زیادی بر رفتار بازوی سرکوب می گذارد. فشار هموندان، تمایل به سازگاری و احساس تعلق، نیروی آن را دارد کە هویت جمعی و وفاداری به تمامیت خواە را تقویت کند. این نیرو از چنان اهمیتی برخوردار است کە می تواند صداهای ناراضی درون سیستم را خاموش کند یا به حاشیه بیفکند، تردیدها را از میان ببرد و بازوی سرکوب را بە تداوم جنایت وادارد.
٭٭٭٭
در فرایند روانشناختی شکل گیری بازوی سرکوب، تعادل بین مغز، بدن، و جهان از بین می رود، هویت دگرگون می شود، ترجیحات قطبی، بە اولویت تحول پیدا می کنند و ایدئولوژی، ارزش و هنجارهای آموختە و القا شدەی سیستم، در برداشت و عمل بازیگران و نهادها بە مثابە دستگاە سرکوب در فرد و جمع نهادینە خواهند شد.
ژیانیش خزمەتکاری مردنە
پێشەکییەک بۆ دەروونناسی قۆڵی سەرکوت لە تۆتالیتاریزمدا
کارەساتی تۆتالیتاریزم پێشکەوتنە تەکنەلۆژییەکان لەگەڵ بەربەریزمدا تێکەڵ دەکات و ئەزموونی تاکەکەسی و دەستەجەمعی، وەها کاریگەری دادەنێت کە توخمەکانی ژیانی دەروونی دەگۆڕێت و کارتێکەری لەسەر قووڵترین ئاست و ئاراستەکانی عەقڵ هەیە.
پرسیار ئەوەیە ئایا دڕندەیی و بەربەرییەتی تۆتالیتاریزم بەرامبەر بە خەڵک لەلایەن بەشێک لە هەمان ئەو خەڵکەوە کە ئێستا بوونەتە قۆڵی سەرکوتی سیستەم، بە لێکۆڵینەوەی دەروونی ڕوونی بۆ دەکرێت؟ بریکارە سەرکوتکەرێک کە بە ئاسانی بتوانێت سەرکوت بکات، ئەشکەنجە بدات، بکووژێت و هێشتا بە ئاسایی بژی، چی لێبەسەر هاتووە؟ ئەم کارەساتە دڕندەیە مرۆڤایەتییە چییە کە کاریگەرییە وێرانکەرەکانی دەچنە قووڵایی دەروونی مرۆڤەوەو حاڵەتە تاکەکەسییەکانی سەر بە ڕەگەزی مرۆڤ لاوازو لاوازتر دەکەن؟ ئەم واقیعە دڕندەیە لە کوێوە سەرچاوە دەگرێت کە دەروونی سەرکوتکەرێک دەشکێتەوە بۆ سەرەتاییترین تەنۆلکەکانی مرۆڤ و دەگەڕێتەوە بۆ غەریزەی شەڕانگێزی؟ و چۆنە تاوانەکە نەک هەر ئاسایی دەبێتەوە، نەک هەر شەرمەزارییەکەی نامێنێت، بەڵکو تەنانەت تاوانەکەش بە هێمنی و بێ وروژاندن و میتۆدی ئەنجام دەدرێت و بە هەمان شێوە بەرز دەکرێتەوە بۆ قۆناغی چێژ؟ و لە کۆتاییدا، پاوانخوازی، چۆن دەگاتە ڕستەی کۆتایی: “ژیانیش خزمەتکاری مردنە”؟
**** .
سایکۆلۆژیای هێزەکانی سەرکوت لە تۆتالیتاریزمدا زۆر ئاڵۆزە و مرۆڤ دەبێت لە پاڵنەر و ڕەفتاری ئەو کەسانە تێبگات کە گۆڕاون بۆ قۆڵی تۆتالیتاریزم، بوونەوەرە نائۆرگانیکەکان کە چیتر مێشکیان نییە بۆ بیرکردنەوە یان دڵێک بۆ هەستکردن:
یەکەم: قۆڵی سەرکوت لەگەڵ نۆرم و چاوەڕوانییە دانراوەکانی سیستەمدا دەگونجێت و بیروباوەڕو بەهاکانی ئایدۆلۆژیای دەسەڵاتدار وەردەگرێت و بیروباوەڕی کەسی و کۆمپاسە ئەخلاقییەکەی خۆی هەڵدەگرێت و لەگەڵ سیستەمەکەدا دەگونجێت بۆ ئەوەی قبووڵکردن بەدەستبهێنێت.
دووەم: قۆڵی سەرکوتکردن لە پێکهاتەیەکی پلەبەندیدا کاردەکات کە زنجیرەی فەرماندەیی تێدایە. بێ پرسیار گوێڕایەڵی فەرمانەکان دەبێت و خۆی وەک ئامرازێکی دەسەڵات دەناسێت نەک وەک بکەرێکی ئەخلاقی سەربەخۆ.
سێیەم: تۆتالیتار، گروپە ئامانجدارەکان یان تاکەکان، “مرۆڤ داماڵین” دەکات بۆ ئەوەی قوربانییەکان کەمتر بە مرۆڤ ببینێت و ئاسانکاری بۆ توندوتیژی بکات. وشەگەلی دوژمن، خیانەتکار، چەوسێنەر، ئاژاوەگێڕ، ناڕازی، سیخوڕ، وابەستە، بەکرێگیراو، دەبێتە هۆی ئەوەی قۆڵی سەرکوت لە ڕووی سۆزداری و ئەخلاقییەوە دوور بێت لە دەرئەنجامی کارەکانی و بە مرۆڤداماڵین لە بەرانبەر، جینایەت بکات.
چوارەم: قۆڵی سەرکوت فێر دەبێت کارەکانی بە عەقڵانی بکات، خۆی بە ڕاستی دۆزی خۆی قەناعەت پێبکات و بە یارمەتی ئایدۆلۆژیا، ئیسراحەت بدۆزێتەوەو سەرکوت و تاوانەکەی وەک ئەرکێک ئەنجام بدات.
پێنجەم: لەبەر ئەوەی قۆڵی سەرکوت ڕێساکانی تۆتالیتاریزمی قبوڵ کردووە، هەمیشە لە ژینگەیەکی پڕ لە ترسدا کاردەکات، دەزانێت ئەگەر سەرپێچی فەرمان بکات سزا دەدرێت، هەروەها بەهۆی ترسی سزای شەخسی و ئارەزووی غەریزەیی بۆ ئەوەی بژی، دەتوانێت تاوان ئەنجام بدات.
وەک دوا فاکتەر، داینامیکی گروپ و فشاری هاوڕێیان کاریگەرییەکی زۆریان لەسەر هەڵسووکەوتی قۆڵی سەرکوتکەر هەیە. فشاری هاوتاو خواستی خۆگونجاندن و هەستکردن بە بەشێک لە سیستەمبوون، هێزی بەهێزکردنی ناسنامەی بەکۆمەڵ و دڵسۆزی بۆ تۆتالیتاریان هەیە. ئەم هێزە هێندە گرینگە دەتوانێت دەنگە ناڕازییەکانی ناو سیستەمەکە بێدەنگ بکات یان پەراوێزی بخات و گومانەکان لاببات و قۆڵی سەرکوت ناچار بکات بەردەوام بێت لە تاوانەکەی.
**** .
لە پڕۆسەی سایکۆلۆژی پێکهێنانی قۆڵی سەرکوت، هاوسەنگی نێوان مێشک و جەستەو جیهان لەدەست دەچێت، شوناس دەگۆڕێت، حەزە جەمسەرییەکان دەگۆڕدرێن بۆ ئەولەویەت و ئایدۆلۆژیاو بەهاو نۆرمەکانی فێربوون و هاندانی سیستەمەکەش هەست پێدەکرێت و کرداری ئەکتەر و دامەزراوەکان وەک ئامرازێکی سەرکوت لە تاک و گروپەکاندا بە دامەزراوەیی دەکرێت.
برای مطالعە بیشتر/ بۆ خوێندنەوەی زۆرتر
The Psychoanalytical Method and the Disaster of Totalitarianism, HAL open science, 2014
The Psychology of Repression and Polarization in Authoritarian Regimes, Elizabeth R. Nugent, 2018
The Origins of Totalitarianism, Hannah Arendt, 1951
Like
Comment
Share
بابەتەکانی تر
مرۆڤی شۆڕشگیڕو هەرزە گیاکانی بەردەم
