زیندانی سیاسی و بەسیجی ناڕزایی

کوردی- فارسی
زیندانی سیاسی و بەسیجی ناڕزایی
لە چەند ساڵی ڕابردوودا تادێت ئەوە زۆرتر وێنا دەکەین کە ڕەوت و پراکتیکی پاوانخوازی دادوەری ئێران بەرانبەر بە چالاکانی سیاسی و مەدەنی بەرەو سزادانی درێژخایەن ڕۆیشتووە. ئەمەش تایبەتمەندییەکی دیکەی گشتی سیستەمی تۆتالیتەرە لە بەشێک لە سووڕی ژیانیدا. لە قۆناغی سەرەتاییدا تۆتالیتاریزم سەرکوت دەکات بۆ ئەوەی زاڵ بێت بەسەر دۆخەکەدا، لە قۆناغی چەسپاندندا، چڕی سەرکوتکردن کەمدەکاتەوە، و لە قۆناغی گەڕانەوەشدا، دوای زیادبوونی ناڕزاییەکان، کەڵەکەبوونی ناڕەزایی و بەسیجی ئۆپۆزیسیۆن، دەربڕینی ناڕزایەتی و ڕێکخستنی نەیاران, دووبارە بۆ قۆناغی یەکەم دەگەڕێتەوە بۆ نواندنەوەی سروشتی خۆی، بۆ ئەوەی نیشان بدات کە خواستی سەرکوتکردنی کەم نەبووەتەوە، هێشتا ئیرادەی بەردەوامبوون هەیە بە هەر نرخێک بێت، پاشەکشە، بوونی نییە و یەکدەست سازی، ئامانجێکی مان و نەمانە.
هەروەها نەیارانی دیار و بەرچاو و بژاردە سزا ئەدات تا ترسی گشتی، زاڵ بمێنێتەوە، نمایشی دەسەڵات ئەنجام دەدات، بە زیندانیکردنی درێژخایەن لە کۆمەڵگا دووریان دەخاتەوە بۆ ئەوەی لەبیربکرێن و ببنە وانەی عیبرەت وەرگرتن، لە ستراتیژی خۆشکاندن و خۆ دۆڕاندن بۆ ئەو زیندانییە کەڵک وەردەگرێت، توانستی گواستنەوەی ناڕەزایی و بە جەماوەریکردنی ناڕزایەتییەکان کوێر دەکاتەوە و دواجار بە دوورخستنەوە یان دەربەدەری خۆسەپێنراو، ئۆپۆزسیۆن لە کۆمەڵگای ژێر دەسەڵاتی خۆی دەردەکات و دوور دەخاتەوە.
ئەزموونی لێکۆڵینەوە لە سیستەمەکانی تۆتالیتار ئەوە دەردەخات کە هەرچەندە لە یەکەم نیگادا زیندانیکردنی سیاسی درێژخایەن، ئامرازێکی بەهێز و هێمای سیستەمی سەرکوتگەرانەیە بەڵام لە درێژخایەندا دەگۆڕدرێت بۆ کلیلی لێخوڕین و هەژێنەر بۆ کۆمەڵگا و کاریگەری ناسەقامگیرکەری هەیە لەسەر سیستەمی تۆتالیتار لە قۆناغی گەڕانەوەدا، بووەتە هۆی پەرەسەندن و گەشە کردنی ناسنامەی بەکۆمەڵی ناڕزایەتی، هۆگری بۆ ئارمانی بەهێز کردووە، زیندانییە سیاسییەکانی بەرەو عاملییەت، ڕێنوێنی و ڕێنمایی کردووە، بووەتە هۆی بەهێزبوونی لێهاتوویی بەرخۆدان و زیندانەکان بوونەتە قوتابخانەی باڵای بەرخۆدان بۆ شۆڕشگێڕان.
کارلێککردنی میکانیزمەکان دەریخستووە کە زیندانە درێژخایەنەکان، لە کۆتاییدا، لەبری ئەوەی ڕێگری لە بەسیجی جەماوەر بکەن بووەتە هۆی کردەی بەکۆمەڵ و بەسیجی گشتی و کاریگەریی بەرپێگری سەرکوت هەمیشە کۆتاییەکەی دۆڕاندووە لە بەڕژەوەندی ئازادیخوازان، کاریگەری بەرپێگرانەی تۆتالیتاریزم بچووکتر بووە لە کاریگەری بەرخۆدان، نادادپەروەری ئیدراککراو پەرەی سەندووە، خەڵک چوونەتە ناو “ناسینەوە” لەگەڵ زیندان، و دروستکردنی تۆڕی کردەوەی بەکۆمەڵ دژی پاوانخواز، ئاسانکاری بۆ کراوە.
هەر لە زریانی باستیل لە فەرانسە تا ماندێلا، سووچی، گاندی و بووتۆ، تا یەکێتی سۆڤیەتی پێشوو، چیکۆسلۆڤاکیا، پۆڵەند، ڕۆمانیا و هتد، دەتوانن نموونەگەلی ڕوون بن.
بۆ خوێندنەوەی زیاتر:

Political Imprisonment and Protest Mobilization: Evidence from the GDR, Christoph V. Steinert and Christoph Dworschak Sage Journals, 2022

زندان سیاسی و بسیج اعتراضی
در چند سال اخیر، بە نحو فزایندەای شاهد آن هستیم کە رویە قضایی تمامیتخواە ایرانی علیە فعالان سیاسی و مدنی، بە سوی محکومیت های بلند مدت چرخش پیدا کردە است. این یکی دیگر از ویژگی های کلی سیستم های تمامیتخواە در بخشی از چرخە عمر آن است. تمامیتخواە در مرحلە شروع، برای تسلط بر اوضاع، سرکوب می کند، در مرحلە تثبیت، از شدت سرکوب، می کاهد و در مرحلە بازگشت، بە دنبال افزایش مخالفت ها، نارضایتی های انباشتە، بسیج مخالفان، اعتراضات، و سازماندهی مخالفان، دوبارە بە مرحلە اول بازمی گردد تا ماهیت خود را بە نمایش عمومی بگذارد، نشان بدهد کە از میل سرکوب آن، کاستە نشدە است، همچنان ارادە تداوم بە هر قیمت وجود دارد، عقب نشینی در کار نیست، و یکدست سازی، یک هدف حیاتی است.
همچنین مخالفان برجستە را محکوم می کند تا ترس عمومی همچنان باقی بماند، یک نمایش قدرت، اجرا می کند، آنها را با حبس های بلندمدت، از جامعە دور می کند تا فراموش و درس عبرت شوند، از استراتژی خودباختگی برای زندانی استفادە می کند، ظرفیت سرایت نارضایتی و عمومی شدن اعتراضات را کور کند و با تبعید یا تبعید خود خواستە، در نهایت، مخالفان را از جامعە تحت تسلط خود اخراج کند.
تجربە بررسی سیستم های تمامیتخواە نشان می دهد کە اگرچە در نگاە اول، حبس های سیاسی بلندمدت، یک ابزار و نماد قدرتمند نظام های سرکوبگر است اما در بلندمدت، بە یک کلید محرک برای جامعە تبدیل و اتفاقا اثر بی ثبات کنندە بر نظام تمامیتخواە در مرحلە بازگشت داشتە است، بە توسعە هویت جمعی اعتراض انجامیدە است، وفاداری بە آرمان را تقویت کردە است، زندانیان سیاسی را بە سوی عاملیت، هدایت کردە است، منجر بە تقویت مهارت های مقاومت شدە است، و زندان ها را برای انقلابیون، بە مدرسە عالی مقاومت تبدیل کردە است.
تاثیر متقابل مکانیسم ها نشان دادە است کە زندان های بلندمدت، در نهایت، بە جای جلوگیری از بسیج تودەها، بە کنش جمعی و بسیج سرتاسری انجامیدە است و اثر بازدارندە سرکوب، هموارە، پایان را بە آزادیخواهان باختە است، اثر بازدارندە تمامیتخواهی، کوچکتر از اثر فزایندە مقاومت شدە است، ادراک بیعدالتی توسعە یافتە است، مردم وارد همذات پنداری با زندان شدەاند، و ایجاد شبکەهای جمعی اقدام علیە تمامیتخواە، تسهیل شدەاند.
از توفان باستیل در فرانسە تا ماندلا و سوچی و گاندی و بوتو، تا اتحاد جماهیر شوروی و چکسلواکی و لهستان و رومانی و…. می توانند نمونەهایی روشن باشند.