سه‌باره‌ت بە “سمكۆ” و مارشەمعوون
سه‌رچاوه‌ی ژماره١:
مارشه‌معوون له‌گه‌ڵ هه‌موو تیره‌كانی ئاشووری‌و سه‌رۆك خێڵه‌كان قسه‌ی كرد كه چ بكه‌ن؟ پێیان باشتر بوو یارمه‌تی رووس بده‌ن. له ٢مارس١٩١٥ مارشمعون رووسه‌كانی بینی‌و به‌یارمه‌تی ده‌سته‌یه‌ك سه‌ربازی رووس گه‌رایه‌وه لای تیره‌كه‌ی. ئه‌و به‌رله‌وه‌ی پێشنیاری رووسه‌كانیان بو روون بكاته‌وه خێڵی جیلووسوینی خۆی به‌رداو به‌ره‌و سه‌ڵماس كه‌وتنه‌ڕی. جیلوكان له‌رێگا تووشی سوپای سمكۆ بوون‌و توانییان به‌شه‌ڕ ریگه‌ی خۆیان بكه‌نه‌وه. له‌و شه‌ڕه‌دا كوڕه گه‌وره‌كه‌ی سمكۆ كوژرا.
سه‌رچاوه: مێژووی ئارامییه‌كان له كوردستان دا، شاسوار هه‌رشه‌می، سلێمانی چاپی دووهه‌م. ل٢٥٥
سه‌رچاوه‌ی ژماره٢:
مارشمعون له‌به‌رواری ١٢ مارسی ١٩١٥ لایه‌نگریی خۆی بو رووسیای قه‌یسه‌ری دووپات كرده‌وه.
س: كورد‌و ئاشووری، كرێكار عبدڵڵا حسێن، چاپی یه‌كه‌م، سلێمانی، ئوفیسی داناز. ل ١٤٥
سه‌رچاوه‌ی ژماره ٣:
مارشمعون له ساڵی١٩١٥ زایینی به‌ڵێنی به حاكمی ئه‌ودیوی قه‌فقاس نیكولای نیكو لایوویچ دا كه پاڵپشتی رووس دژ به‌تورك ده‌كات. پێش قه‌ره‌ولی سوپای رووس بو سه‌ر كوردستا‌و سواره‌كانی ئه‌رمه‌ن‌و ئاشوور بوون. ئه‌وان به‌شێوه‌یه‌كی زور دڵڕه‌قانه‌و بێ به‌زه‌ییانه كه‌وتنه كوشتنی خه‌ڵكی ئه‌و شارو گوندانه‌ی كه داگیریان كردبوو.
س: سه‌رچاوه: مێژووی ئارامییه‌كان له كوردستان دا، شاسوار هه‌رشه‌می، سلێمانی چاپی دووهه‌م. ل٢٥٦
سه‌رچاوه‌ی ژماره٤:
جیلوه كوچه‌ره‌كانی توركیا له رێگه له‌گه‌ڵ كورده‌كانی ئورامار، ئه‌تروش، به‌رواری‌و بارزانییه‌كان شه‌ڕیان كرد.له‌كوتاییدا له ده‌وری ورمێ بنه‌وبارگایان خست‌و گیرسانه‌وه، ئه‌م خه‌ڵكه زۆربه‌ی پێداویستییه‌كانیان به تاڵان‌وبڕ دابین ده‌كرد.
س:كورده‌كان، حه‌سه‌ن ئه‌رفه‌ع، سلێمانی، ده‌زگای چاپ‌و په‌خشی سه‌رده‌م، ل.٨٦
سه‌رچاوه‌ی ژماره٥:
ئاشوورییه هه‌ڵاتووه‌كانی شه‌ڕ كه له ورمێ نیشته‌جی بوون، له‌ژیر سه‌رپه‌رشتی ئه‌و موژه‌ده‌ره ئه‌مریكیانه‌دا بوون كه هه‌وڵیان ده‌دا ئه‌م مه‌سیحییه نه‌ستووریانه بكه‌ن به پروتیستان.
س: كورده‌كان، حه‌سه‌ن ئه‌رفه‌ع، سلێمانی، ده‌زگای چاپ‌و په‌خشی سه‌رده‌م، ل.٨٢
سه‌رچاوه‌ی ژماره٥:
هێزه‌كانی ئاشوور به‌سه‌ركردایه‌تی پتروس ئاغا له‌گه‌ڵ هێزه‌كانی رووسیا توانیان زیاتر له سه‌دان گوندی كورد كاول بكه‌ن‌و ئاگری تێبه‌رده‌ن. له‌ئه‌نجام دا جگه له كوژراو‌و بریندار یه‌ك ملیون كورد ده‌ربه‌ده‌ر بوون.
س: كورد‌و ئاشووری، كرێكار عبدڵڵا حسێن، چاپی یه‌كه‌م، سلێمانی، ئوفیسی داناز.ل١٤٦
سه‌رچاوه‌ی ژماره٦:
ئاشوورییه‌كانی نیشته‌جیی ورمێ بوونه هاوده‌ستی جیلوه‌كان‌و كه‌وتنه كۆمه‌ڵكوژی موسڵمانه‌كان. نوێنه‌ری پاپا “مانسیور مه‌نته‌گ” هه‌وڵی دا به‌ر به‌كوشتار بگرێ به‌ڵام “د.شیدید” میسیونیری ئه‌مریكا به‌توندی پشتگیری له ئاشوورییه‌كان ده‌كرد‌و بۆ كوشتن‌و بڕینی ئێرانییه‌كان هانیانی ده‌دا.
س: كورده‌كان، حه‌سه‌ن ئه‌رفه‌ع، سلێمانی، ده‌زگای چاپ‌و په‌خشی سه‌رده‌م، ل.٨٥
سه‌رچاوه‌ی ژماره٧:
ئه‌و ئاشووریانه‌ی له‌چنگی عوسمانی له‌ناوچه‌ی هه‌كاری رایان كردبوو، سمكۆ له ناوچه‌ی خۆی حه‌واندبوویانیه‌وه.
س: فه‌رهه‌نگی مێژووی كورد، مكاییل گه‌نته‌ر، و: مامكاك، چاپی یه‌كه‌م، هه‌ولێر،٢٠٠٧، ده‌زگای ئاراس، ل١٥٧
سه‌رچاوه‌ی ژماره٨:
مارشمعونی گه‌وره‌ی ئایینی جیلوه‌كان، كه‌سێكی زیاده‌خواز، به‌رزه‌فر‌و شه‌ڕانی بوو، له‌لایه‌ن هاوپه‌یمانه‌كانییه‌وه به‌ڵێنی حكومه‌تی سه‌ربه‌خۆی ئاشووری پێدرابوو له به‌شیك له خاكی ئێران‌و عوسمانی.
س: ساختار سازمان‌و شیوه‌ی معیشت عشایر آذربایجان غربی، ابراهیم اسكندری نیا، چاپ دیبا، زمستان١٣٦٢، انتشارات انزلی ارومیه، ص٩٤
سه‌رچاوه‌ی ژماره٩:
له‌سه‌ره‌تای مایسی١٩١٦هێزه‌كانی رووسیا له‌زیر سه‌ركردایه‌تی له‌ژیر سه‌ركردایه‌تی جینیرال چیروزبوف دا به‌ره‌و ره‌واندز هاتن. چوار فه‌وجی فیدایی ئه‌رمه‌نی‌و نه‌ستووریان له‌گه‌ڵ‌دا بوو. روژی ١٣ مایس توانیان شاری ره‌واندز بگرن. ئه‌رمه‌نه‌داخ له دڵه‌كان ویستیان تۆڵه بستێنن‌و له‌به‌رچاو رووسه‌كان كه‌وتنه‌گیانی دانیشتوانی ره‌واندز، به‌پێی زۆر سه‌رچاوه، له‌كاتی ئه‌م كوشتاره‌دا، ٥٠٠٠پیاو، ئافره‌ت‌و منداڵی كورد بوونه قوربانی. زۆربه‌ی كوژراوان به‌گولله نه‌كوژران به‌ڵكوو فڕێ دراونه گه‌لی ره‌واندز. له‌نزیكه‌ی ٢٠٠٠خانو، ته‌نیا ٢٠ خانو له‌سه‌رپێ مابوون.
س: كوردستان له ساڵه‌كانی شه‌ڕی یه‌كه‌می جیهانی، دوكتور كه‌ماڵ مه‌زهه‌ر ئه‌حمه‌د، به‌غدا، كۆڕی زانیاری كورد، ل١٤٧
سه‌رچاوه‌ی ژماره١٠:
له‌راپه‌رینه‌كه‌ی ساڵی١٩١٦ زایینی كه له بۆتان سه‌ری هه‌ڵدابوو، كورده‌كانی درسیم زۆر یارمه‌تی ئێمه‌یان دابوو به‌ڵام له‌ترسی ئه‌رمه‌نییه‌كان نه‌یاندهه‌یشت بچینه نیو ده‌رسیم. ئه‌یانوت له‌رووسه‌كان ناترسین به‌ڵام له‌ئه‌رمه‌نییه‌كان ده‌ترسین چون ده‌مانكوژن‌و سووكایه‌تی به‌نامووسمان ده‌كه‌ن‌و ئێوه‌ی رووس رێگایان ده‌ده‌نی.
س: كورد له‌ئه‌رشیوی رووسیا‌و سووفیه‌ت دا، د. ئه‌فراسیاو هه‌ورامی، چاپخانه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده، ٢٠٠٦، ده‌زگای موكریان
سه‌رچاوه‌ی ژماره١١:
گاژریموفسكی له١٢ تشرینی یه‌كه‌می١٩١٧ ده‌نووسێت: هه‌وڵ‌‌و ته‌قه‌لای ئه‌رمه‌نه‌كان ئه‌وه‌یه كورده‌كان له‌سه‌ر په‌نجه‌ی خویان هه‌ڵسووڕێنن بو ئه‌وه‌ی بۆ دروست كردنی ئه‌رمه‌نیای سه‌ربه‌خو له‌ناوچه كوردنشینه‌كان كاریان پێ بكه‌ن.
س: كێشه‌ی كورد، ١٩١٧-١٨٩٦، م.س.لازریف، و: د.كاووس قه‌فتان، ل٦٤٦
سه‌رچاوه‌ی ژماره١٢:
رووسه‌كان ده‌ستیان كرده پیلانگێڕی‌و مارشمعونیان به٢٥٠٠٠ پیاوی ئازا راسته‌وه كرد له‌گه‌ڵ سماییل ئاغا حكومه‌تێكی كورد ـ ئه‌رمه‌نی پێك بێنی به‌ڵام دوای سه‌ركه‌وتن سمكۆ بكوژن‌و حكومه‌ت بكه‌نه ئه‌رمه‌نی ـ ئاشووری.
س: مێژووی كورد‌و كوردستان، شوكروڵڵا بابان، ساڵی٢٠٠٤، ل٢٥
سه‌رچاوه‌ی ژماره١٣:
مه‌سیحییه‌كانی ناوچه‌و ئاشوورییه‌كان كه له‌لایه‌ن رووسه‌كانه‌وه پڕچه‌ك كرابوون له پووشپه‌ڕی١٩١٧ ، هه‌موو شارو گونده‌كانیان تاڵان كرد‌و خه‌ڵكیكی زۆریان كوشت‌و دواتر له‌گه‌ڕانه‌وه‌ش دا، بازاڕی شاریان تاڵان كرد‌و دواتر سووتاندیان‌و هه‌ركه‌سیان به‌رده‌ست كه‌وت كوشتیان.
س: ساختار سازمان‌و شیوه‌ی معیشت عشایر آذربایجان غربی، ابراهیم اسكندری نیا، چاپ دیبا، زمستان١٣٦٢، انتشارات انزلی ارومیه، ص٩٤
بروانه‌بو:
سمكۆ، سه‌ید كه‌ماڵ ئیبراهیمی، به‌ڕێوه‌به‌ریییه‌تی چاپ‌و بڵاوكردنه‌وه‌ی سلێمانی، ٢٠١٢
بو تێگه‌یشتن له هه‌ستی كوردایه‌تی “سمكۆ بڕوانه بو:
نامه‌كانی نێوان شیخ مه‌حمودی حه‌فید‌و سمكۆ، ٢٠٠٤، ده‌زگای ئاراس
بو تێگه‌یشتن له‌و كاری هێرش كردنه سه‌ر مه‌هاباد، بڕوانه بۆ به‌ڵگه‌نامه نهێنییه‌كانی بریتانیا له‌سه‌ركوردستان
پ.ن: لە بەرواری ٢.١١.٢٠١٣ لە جوابی وتووێژێکی به‌ڕێز فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كیه‌تیی نیشتمانیی كوردستان، نووسیومە
بابەتەکانی تر
Next
Previews
May 3, 2019
جنبشی از جنس هویت، رهبری از جنس آزادی
