فروپاشی ایران، با نگاهی بە سرشکست شبکە ملی

فروپاشی ایران، با نگاهی بە سرشکست شبکە ملی
در یک شبکه ملی، نهادها به صورت درونزا، از مجموعه ای از تعاملات اجتماعی بیرون می آیند و عوامل انسانی متقابل در بسترهای متقابل همپوشانی، متصل و وابسته هستند. بر این اساس، سیاست های ملی و استراتژی های توسعه نیز در این رویکرد، الگوبرداری می شوند.
نهادها همچنین در یک شبکه ملی، تعادل بازی ها نیز هستند و به عنوان قوانین بازی نیز وجود دارند.
با در نظر گرفتن این مختصات می توان گفت در یک شبکه ملی، در نهایت، این منافع ملی هستند که با وجود زمینه های متفاوت و حتی متمایز، معیار بوده و در اولویت قرار خواهند گرفت.
نکته دیگری که باید در موضوع ملی بدان اشاره کرد پیکربندی است که اعمال درست آن در ساختار عملکرد نمود پیدا می کند و تضمین کننده پویایی و موفقیت و رشد یا در نقطه مقابل، شکست شبکه ملی است.
شبکه با ویژگی هایی که گفته شد دارای قدرت است و مبتنی بر قدرت بازیگران درون شبکه، قدرت دیگر شبکه ها در بیرون، ظرفیت برنامه ریزی و تغییر شبکه است و از این رو هر شبکه در واقع، بخشی از شبکه دیگر است و خاصه در یک شبکه ملی، می توان بی نهایت شبکه شناسایی کرد.
همچنانکه گفته شد عمل و تعامل و تاثیر و تاثر و تنظیمات این شبکه های بی نهایت است که یک شبکه ملی و قدرت و ضعف یا موفقیت و سرشکست آن را تعریف می کند.
****
سرشکست شبکه ملی در ایران
اگر بر اساس تعریف قدرت در شبکه، قدرت را به عنوان نفوذ بالقوه و اقتدار را به عنوان قدرت موقت تعریف کنیم به دلیل نفوذ بالفعل و اقتدار دائمی راس قدرت نظام، این تعریف از قدرت، یا منجر به فورماسیون شبکه نخواهد شد یا آنکه در صورت تشکیل شبکه، گره ایجاد خواهد گشت. وقتی که یک گره قابلیت تغییر قوانین یا تفسیر به رای قوانین را داشته باشد یک گره قدرتمند است و این گره قدرتمند می تواند به یک کل تبدیل شود. در این شرایط، شبکه به سوی هرم میل پیدا کرده است.
اما نکته مهم اینجاست که در ایران کنونی به جای یک هرم، چندین هرم به وجود آمده است که درگیری مداوم بین نیروهای متعدد، قدرت را به شدت ناپایدار کرده است. در اینجا با دو مشکل اصلی مواجه هستیم: نخست آنکه گره اصلی تبدیل به یک کل شده است از یک سو و از سوی دیگر شبکه ای از هرم ها به وجود آمده است.
در هر دو حالت تبدیل گره به کل و شکل گیری هرم ها، پدیده “چکش خوار نبودن” نمود پیدا می کند که نه کل و نه هرم ها انعطاف پذیری خود را نسبت به اصلاح پذیری از دست داده و تدریجا به یک ساختار صلب میل پیدا می کنند.
هنگامی که شبکه به عمل و تعامل یا تعارض و تنازع هرم ها حرکت می کند چند اثر دیگر به موضوع ورود پیدا خواهند کرد:
نخست آنکه توانایی برنامه ریزی به سطح هرم ها فروکاسته می شود.
دوم: ساختارهای خرد، توانایی اتصال خود را با ساختارهای کلان مبتنی بر منافع ملی از دست خواهند داد.
سوم: منافع پنهان به سطح اولویت بنیادین ارتقا پیدا می کنند.
چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و تصمیم گیری و تصمیم سازی ها بر اساس معیارهای درون هرمی، پی افکنی خواهند شد.
پنجم: تصمیم گیرندگان کلیدی، به کلید هرم ها و در ادامه تامین کننده خواسته های هرم تغییر موقعیت خواهند داد.
ششم: شبکه در داخل خود، بازی ها و قواعد شبکه را رعایت می کند اما نسبت به دیگر هرم ها، تبدیل به ضد شبکه می شود.
هفتم: پدیده خودحقه باز پنداری یا خود زرنگ پنداری، ظاهر خواهد شد.
هشتم: انتزاع خودسرانه نهادینه خواهد شد بدین معناکه ابتدا تمامی داده های خرد و کلان، در شمول منافع شبکه هرم ها، محدود شده و سپس، برای تامین و تثبیت آنها، به صورت خودسرانه عمل خواهد شد.
نه: بدیهی است که تاثیر هویت های ریشه دار تاریخی نظیر ایدئولوژی نیز نقش بسیار تاثیرگذاری به عنوان کاتالیز کننده مثبت یا غیر از آن بازی خواهند کرد.
سخن پایانی
بر اساس مواردی که در بالا گفته شد و ابر بحران های پدید آمده در ایران که دستکم در شرایط کنونی نه قابلیتی برای رفع آنها وجود دارد نه اینکه تدبیری برای آنها اندیشیده شده است، تعریف و اهداف شبکه ملی، گره به مثابه کل، شبکه هرم ها و عدم تعادل بین روابط و نیز اتصالاتی که نه مبتنی بر مصالح ملی بر همپوش شده با منافع هرم ها است می توان گفت با رویکرد شبکه نگر ملی، شبکه ملی فروپاشیده است یا در حال فروپاشیدن است.
حوادث و رویدادهای دستکم از دوسال پیش تاکنون ایران در حوزه های گوناگون اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی، حتی در حوزه سلامت و اینترنت نیز می توانند دلایلی بر این مدعا از منظر شبکه نگر باشند.
منابع:
-Metrics for Network Power based on Castello Network, Leticia Verona, 2018
-Networks of Institutions, Schuanping Drain, 2015
-Functional Structure in Production Networks, Carolina E.S Mattson and others, Frontiers, 2021
-Network power, Shepard’s Mathilda, University of Virginia, 2020