درباره ماهیت ناسیونالیسم: ارزیابی نوشته ها ی ارنست گلنر در مورد ناسیونالیسم

چهار: رابطه علی بین ناسیونالیسم و مدرنیزاسیون توسط عوامل فعال در جوامع مدرن به رسمیت شناخته نشده است.

پنج: ناسیونالیسم به طور عملکرد ی نوساز ی را که از طریق اقداما ت دولت ها ی در حال مدرن ساز ی عمل می کند بایک حلقه بازخورد حفظ می کند.

اولری با انتقاد از رویکرد کارکردگرایانه گلنر می نویسد:

یکی از راه ها ی آشکار برا ی بازساز ی استدلال گلن، جایگزینی کارکردگرایی با “توضیح فیلتر” است: نخبگان مدرن ساز ی معتقدند که ناسیونالیسم برای مدرن ساز ی ضرور ی است، دقیقابه این دلیل که موانع را ازبین می برد. نوساز ی موفقیت ملی گرایان ملت ساز پیامد ها ی سودمند ناسیونالیسم را می شناسند و این واقعیت به توضیح انتشارسیاسی آن کمک می کند. ناسیونالیست ها بر این باورند که ملت سازی، مانع ها ی سنتی یا مذهبی بر رشد اقتصاد ی و انسداد ها ی سیاسی را ازبین می برد.

به باور او ملت سازان آینده، مانند “پیدریگ پیرس” و “جواهر لعل نهرو”، ناسیونالیسم را پذیرفتند زیرا معتقد بودند که ملت ایرلند و هند را آزاد می کند و آنها رابرا ی توسعه سیستم ها ی آموزشی، اقتصاد ی وسیاسی خود رها می کند، نیز اصلاح طلبان ژاپنی بازساز ی میجی، عمدا از ویژگی ها ی خود تقلید کردند و ملت ساز ی آلمان و فرانسه، تلا ش برا ی ساخت مدرن بود.

اولری بلافاصله به توضیح نقد احتمالی این موضوع می پردازد:

اگرچه این “توضیح فیلتر” از کارکردگرایی جلوگیر ی می کند امابه دو دلیل آسیب پذیر است. اول، فیلتر”واقعی”درتوضیح اقداما ت اولین ملت سازان و ملی گرایان ممکن است این تصوربوده باشد که ناسیونالیسم برا ی موفقیت نظامی یا امنیت ژئوپلیتیک ضرور ی است تا موفقیت اقتصاد ی. بنابراین، رابطه تاریخی بین ملی گرایی، مدرن ساز ی و صنعتی ساز ی ممکن است غیرمستقیم تر از آن چیز ی باشد که مدل گلنر نشان می دهد.

ثانیا حقیقت جهانی “تبیین فیلتر” ممکن است موردتردید قرار گیرد یعنی ناسیونالیسم ممکن است برا ی موفقیت مدرن ساز ی ضرور ی نباشد. رژیم ها ی سوسیالیستی دولتی در درجه اول –جزبه طور ضمنی ( سوسیالیسم استالین درشوروی پیشین) –برا ی “صنعتی ساز ی مرحله اول” بر ناسیونالیسم تکیه نکردند. علاوه بر این، برخی ازشهر ها ی صنعتی بسیار موفق مانند هنگ کنگ وجود داشته اند که برا ی سفربه نسخه مدرنیته خودبه ناسیونالیسم نیازی نداشته اند.

****

“اولری” درباره نگاه منفی گلنر به ملت ها پیش از ناسیونالیسم و نگاه متفکرانی چون “آرمسترانگ” و “اسمیت” در این باره می نویسد:

گلنر یک نظریه به شد ت “مدرنیستی” است و به باور او، ناسیونالیسم تقریبا از قرن هجدهم به یک امکان تاریخی تبدیل شد. “اسمیت” در انتقاد به این رویه اما استدلال می کند که فر هنگ قومی وسازمان اجتماعی دربیشتر دوران باستان، پایدار، فشرده، گسترده وبرجسته بوده و ناسیونالیسم، نشان دهنده تغییر و جهانی شدن یک هنجار سیاسی و اجتماعی از قبل موجود است. اسمیت بر این باور است که ناسیونالیسم آلمانی، فرانسوی، انگلیسی و روسی، ریشه در رنسانس دارند.

اولری اظهار می کند که اگرچه نگاه گلنر به شدت مدرنیستی است اما مراحل سه گانه گلنر نیز نشان می دهند که او نقش بزرگ پرتستانتیسم و زبان چاپی را پیش از صنعتی شدن در ناسیونالیسم، مهم ارزیابی می کند.

اولری مثال دیگری می آورد و می گوید: به نظر معقول به نظر می رسد که بپذیریم  ایده ها ی ناسیونالیستی اولیه، حداقل در اشکال جنینی، در جوامع تجار ی مانند انگلستان مدرن اولیه و هلند وجود داشته و در مستعمرا ت آمریکا ی لاتین، آمریکا ی شمالی و ایرلند نیز می توان رد پاهای اولیه ملی گرایی را نشان کرد.

او در نهایت می گوید: بنابراین می توان نظریه گلنر را نجا ت داد: ممکن است قبل از ناسیونالیسم درباره ملت ها و در واقع آگا هی ملی صحبت شده باشد امابه اصطلاح، قبل از ملی گرایی صحبتی از ملت ها و آگا هی ملی وجود نداشته است.

****

اولری درباره نگاه گلنر به ناسیونالیسم پس ازصنعتی شدن، به انتقاد از او می پردازد. گلنر بر این باور بود که جهان به سمت صنعتی شدن پیشرفته می رود و در دولت- ملت های مدرن، احتمال جدایی طلبی کمتر می شود. به باور اولری، اگرچه در کشورهایی چون اتریش، استرالیا، دانمارک، ایسلند، لوکزامبورگ، ژاپن، هلند، نروژ، نیوزیلند،سوئد، سوئیس یا ایالا ت متحده جنبش ها ی جدایی طلبانه یا غیرطبیعی قابل توجهی وجود ندارد اما جنبش های “منطقه گرا” در ولز دربریتانیا، در کاتالونیا در اسپانیا، دربریتانی و کرس در فرانسه، و در میان هر دو جامعه زبانی دربلژیک، قابل انکار نیستند و جنبش ها ی جدایی طلبانه قابل توجه، اما تاکنون مسالمت آمیز در کانادا، در میان کبک ها، و دربریتانیا ی کبیر در میان اسکاتلند ی ها وجود دارد. همچنین موارد قابل توجهی از جدایی طلبی خشونت آمیز در اروپا در ایرلندشمالی و باسک هست. نیز جنبش های جدایی طلب در یوگسلاوی سابق، قره باغ، آبخازیا، اوستیا، کریمه و کوسوو، یک واقعیت کامل است.

اولری با نگاه به گلنر و ناسیونالیسم او بر این باور است که ملت هایی شانس استقلال دارند که دارای ویژگی های فنوتیپی و ضد آنتروپی هستند و باید برای موفقیت خود، به مرحله فرهنگ عالی رسیده باشند یا فرهنگ عالی بالقوه در آنها موجود باشد. او می گوید ملت هایی که فاقد فرهنگ عالی هستند ازروشنفکری بی بهره اند و پتانسل سروری در آنها از قوه به فعل درنخواهد آمد. او به عنوان نمونه با اشاره به اینکه حدود هشت هزار زبان در جهان وجود دارد این پرسش را به میان می آورد که چه تعداد از این زبان ها، ظرفیت تبدیل سریع به یک فرهنگ عالی را دارند یعنی زبانی با واژگان گسترده، دستور زبان رسمی، الفبا، سنت ادبی، و ظرفیت ارتباط؟

او همچنین با اشاره به نگاه مدرنسیستی گلنر از ناسیونالیسم می گوید تعداد کشور ها ی بالقوه درآستانه مدرنیته، کمتر از آن چیز ی است که یک گلنری بنیادگرا تصور می کند.

اولری همچنین به یک نکته مهم در اندیشه گلنر اشاره می کند و آن اینکه آن دسته از جوامعی که به شد ت دریک اندیشه جهانی باسواد ادغام شده اند به احتمال زیاد کاندیدا ی جنبش ها ی موفق ملت ساز ی یا جدایی طلبی هستند تا جوامعی که این گونه نیستند.