کوردی- فارسی
نەورۆزی کوردستان، لووتکەی ئەندازیاری پێچەوانەی ناسنامەیی لە کرماشان و ئیلام
ئەندازیاری پێچەوانە چەمکێکە کە لە بنەڕەتدا لە بواری ئەندازیاری میکانیک وەرگیراوە. ئەندازیاری پێچەوانە ئاماژەیە بۆ پرۆسەی شیکردنەوەی شتێک یان سیستەمێکی هەبوو بە پلاندانان بۆ پلانی دیزاینکردن بە مەبەستی بنیاتنانەوەی لە هەموو وردەکارییەکدا. ئەم شێوازەی بنیاتنانەوە ئەگەری دەستکاریکردن و خۆگونجاندن لەگەڵ داواکاری و پێداویستییە نوێیەکان دەڕەخسێنێت. ئەمە بە واتای خاوەندارییەتی داهێنەرانە و دێمۆکڕاتیزەکردن و گەشەپێدانی زیاترە. هەروەها دەتوانرێت ئەندازیاری پێچەوانە لە چوارچێوەی سیاسی و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگیدا بەکاربهێنرێت بۆ گۆڕینی ڕەوتی هەنووکەیی بۆ دووبارە داڕشتنەوە.
ئەندازیاری پێچەوانە چەند قۆناغی گرینگی هەیە: کردنەوەی ئەو سیستەمەی کە تا ئێستا بەکار هاتووە، لێکدانەوەی سیستەمەکە، مۆدێل سازی، دووجارە شێوەدانان.
لە نەورۆزی ئەمساڵی کوردستان ڕووداوێکی ناوازە ڕوویدا و ئەویش بەڕێوەچوونی ڕێوڕەسمی زۆر گەورەی نەورۆز بوو لە شارەکانی دوو ناوچەی ئیلام و کرماشان، بە شێوازێکی تەواو کوردی. بێگومان ئەم بابەتە دەتوانێت تا ڕادەیەک ئاسایی بێت بەڵام چەند پرسێک بە تایبەتی گرینگن:
یەکەم: مەیدانداری نەورۆز لە کرماشان و ئیلام زیاتر بە ڕێبەری ژنان بووە.
دووهەم: جۆری جلوبەرگ، بەتایبەت ڕەمز و سیمبۆڵەکانی پێشمەرگەی کوردستان لە لایەن ژنان و پیاوان و لاوان، ناوازە بوو.
سێهەم: سروودەکان زۆرتر حەماسی و شوناس ئاڕاستە و ناسنامە تەوەر بوون.
چوار: هەموو ئەو گرووپانەی کە بافتی عەشایەرییان هەیە (بۆ نموونە خزڵ، زەنگەنە و کەلهوڕ لە کارەزان) یەکگرتوویی ناسنامەیان لە نەورۆزدا بە ئامانج کردووە.
بابەتێکی دیکە کە پێویستە سەرنجی تایبەت بدرێت، پرسی زۆر گرینگی “ناسنامەی نەتەوەیی کوردستان بەبێ گوێدانە ئاراستەی سیاسی”ە لە ئیلام و کرماشان. هێما و نیشانەکان زۆرجار، شوناسخوازانە و نواندنی سیاسییان هەیە، بەڵام خەڵکی کوردستان بە گشتی و لە ئیلام و کرماشان بەتایبەتی تر، تەنیا سەرنجیان لەسەر کوردبوون و کوردستانیبوون بووە، و لە هەمان کاتدا کە ڕێزیان لە دۆخی تایبەتی ئایینی (مانگی ڕەمەزان) گرتووە پرسی نەتەوەییان وەک سەراتی (ئەولەوییەت) بۆ خۆیان پێناسە کردووە.
بەڵام بۆچی زاراوەی ئەندازیاری پێچەوانەم بەکارهێناوە؟
بێگومان کوردەکان لە کرماشان و ئیلام، هەر لە سەرەتای دامەزراندنی دەوڵەت – نەتەوەی ئێرانی، بە هۆی پێگەی تایبەتی جوگرافی و ئایینزایی و ئابووری و سەرچاوە خامەکانیان، بەر گەورەترین شاڵاوی سیاسەتی ئاسمیلەکردنی سوور و سپی کەوتوون، لە بزووتنەوەی سیاسی کوردستاندا، کەمتر گرینگییان پێدراوە و ئەم دۆخە دوانە- چ دەرەکی و چ ناوخۆیی- دوو هەڕەشە بووە بۆ سەر بوون و بەردەوامییان وەک “کوردستان”ی.
خەڵکی کرماشان و ئیلام لە نەورۆزی ئەمساڵدا نیشانیان داوە کە سیاسەتی سیستماتیکی تواندنەوە و ئاسیمیلاسیۆنیان کردۆتەوە، ناسیویانە و لێی تێگەیشتوون، شیکارییان بۆ کردووە، مۆدێلسازی زەینی و عەقڵییان کردووە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵیدا و بە دووبارە داڕشتنەوە لە شێوەی شوناسی بە بەرنامەی کوردستانی تەوەر، هەم سیستەم و حاکمییەتی ئێرانیان تووشی دۆشدامان کردووە و هەم بێ گوێدانە بارگرانی مەیلی حیزبی و تەشکیلاتی سیاسی، نمایشێکی پاک و ناوازەی نەتەوەییان ئەندازیاری دووجارە کردووەتەوە.
نوروز کوردستان، اوج هنر مهندسی معکوس هویتی در کرماشان و ایلام
مهندسی معکوس اصطلاحی است که در اصل از رشته مهندسی مکانیک گرفته شده است. مهندسی معکوس، فرآیند تجزیه و تحلیل یک شی یا سیستم موجود را با طرح ریزی طرح ساخت آن برای بازسازی آن با تمام جزئیات نشان می دهد. این شیوه بازسازی، امکان اصلاح و تعدیل خواسته ها و الزامات جدید را فراهم می کند. این به معنای تصاحب خلاقانه، دموکراتیزه کردن، و توسعه بیشتر است. مهندسی معکوس را می توان در زمینه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی نیز بە کار برد تا رویە های موجود را برای شکل دهی مجدد تغییر داد.
مهندسی مجدد دارای چند مرحلە مهم است: باز کردن سیستمی کە تاکنون بە کار رفتە است، تشریح سیستم، مدل سازی، شکل دهی مجدد.
٭٭٭٭
در نوروز امسال کوردستان، یک اتفاق منحصر بە فرد روی داد و آن، برگزاری مراسم بسیار بزرگ نوروز در شهرهای دو منطقە ایلام و کرماشان، با پوشش کاملا کوردستانی بود. البتە این مسالە، می تواند تا اندازەای طبیعی باشد اما چند موضوع در این میان، اهمیت ویژە دارد:
نخست: میدان داری نوروز در کرماشان و ایلام، بیشتر با زنان بودە است.
دوم: نوع پوشش، بە ویژە، نمادهای لباس پیشمرگان کوردستان بر تن زنان و مردان و جوانان، منحصر بە فرد است.
سوم: سرودها بیشتر حماسی و هویت محور است.
چهار: تمام گروەها با بافت عشیرەای (نمونە خزڵ و زنگنە و کلهر در کارەزان)، اتحاد هویتی را در نوروز، هدف نمودەاند.
مسالەی دیگری کە باید بدان پرداخت موضوع بسیار مهم “هویت ملی کوردستانی فارغ از گرایش سیاسی” در ایلام و کرماشان است. نمادها و نشانەها، غالبا و بیشتر، هویت محور هستند و نمایە سیاسی دارند اما مردم کوردستان بە صورت عام و در ایلام و کرماشان بە ویژە، تنها کورد بودن و کوردستانی بودن را محور کردەاند، در عین احترام بە موقعیت ویژە مذهبی (ماە رمضان)، مسالە ملی را اولویت قرار دادەاند و نوروز آنها با شکوەتر، ویژەتر و متمایزتر از بقیە کوردستان، برگزار شدە است.
اما چرا از اصطلاح مهندسی معکوس استفادە کردەام؟
بیگمان کوردها در کرماشان و ایلام از ابتدای تاسیس دولت- ملت ایرانی، بە دلیل موقعیت ویژە جغرافیایی و آیینی و اقتصادی و منابع خام، در معرض بزرگترین سیاست های یکسان سازی سرخ و سفید قرار گرفتەاند، در جنبش سیاسی کوردستان، بە نسبت، کمتر بە آنها پرداختە شدە است و این وضعیت دو طرفە برونزا و درونزا، یک تهدید مضاعف برای موجودیت و تداوم آنها بە مثابە “کوردستانی بودن” بودە است.
مردم کرماشان و ایلام در نوروز امسال نشان دادند کە سیاست های سیستمی ذوب ملیت و یکسان سازی را باز کردەاند، آن را شناختەاند، تحلیل کردەاند، برای مقابلە با آن، مدل سازی ذهنی کردەاند و با شکل دهی مجدد در قالب هویت برنامەدار با محوریت کوردستانی، هم سیستم و حاکمیت ایرانی را درماندە کردەاند و هم فارغ از بار سنگین گرایش های حزبی و سازمانی کوردستانی، یک نمایش ملی گرایانە ناب را مهندسی مجدد کردەاند.