تێبینی

کوردی- فارسی

تێبینی

یەک: شوناسی دووانەی سیاسەت لە کوردستاندا، بە هەر هۆکارێک بێت، هێشتا نەیتوانیوە ئەرکی خۆی لەگەڵ پرسی بەدواداچوون بۆ سەربەخۆیی چارەسەر بکات و هێشتا لایەنگرییەکی بەرهەڵستکارانە بوونی هەیە.

دوو: مۆدێلی بەدواداچوونی سەربەخۆیی لە سیاسەتی کوردستاندا تا ئێستا نوێ نەکراوەتەوەو پێداگری لەسەر مۆدێلی کۆن و کلاسیک دەکات.

سێ: بەدواداچوون بۆ ناسنامەخوازی لەناو جەماوەردا ڕوو لە هەڵکشانەو بەرەو ئاستێکی بەرفراوانترو قووڵتر بەرزکراوەتەوە.

چوار: هێشتا توانستی یەکپارچە جێگیر نەکراوە.

پێنج: قەیرانی شوناس لە گرووپی دەسەڵات (داگیرکەر) لە جاران زیاتر دیارە.

شەش: ناڕازیبوونی فرە چین بە نیسبەت دۆخی ئێستای گرووپی دەسەڵاتداری داگیرکەر زۆرترینە.

حەوت: دەربڕین و چڕی قووڵ لە نێو چینە گەنجەکانی هێزە سیاسییەکانی کوردستاندا سەریهەڵداوە. گەنجانی ڕادیکاڵ لە سیاسەتی بەرهەڵستکارانە ڕازی نین. قەیرانی شەرعیەتی سیاسەتی کوردی بەڕێوەیە.

ئەگەر سیاسەت قبووڵی بکات کە مرۆڤەکان مافی خۆیانە بڕیار لەسەر بارودۆخی سیاسی خۆیان بدەن، چارەسەرێکی دیاریکراو کە تایبەتمەندی ئەم قۆناغە مێژووییانەیە ئەوەیە کە سیاسەت پشتیوانی کۆمەڵایەتی بۆ شوناسی جەماوەر دابین بکات، پاڕامێترە کولتووری و کۆمەڵایەتییەکانی پێوەندیدار بە شوناس، بەهێز بکات، تیشک بخاتە سەر پەیوەندییە فرەلایەنەکانی نێوان شوناس و دەربڕینی سیاسی، مامەڵەکردن و ڕەفتاری نادادپەروەرانە بەرامبەر بە کورد زەقتر بکاتەوە، چەمکگەلی هەمەلایەنەتر و قووڵتر لە کوردستانیبوون بۆ جەماوەر بخاتە ڕوو، بۆ بەهێزکردنی ئیرادەی بەکۆمەڵ لە دەوری میحوەری شوناس، زۆرتر هەوڵ بدات، لە ڕووبەڕووبوونەوەی بەرنامەی فەرمی خۆی لەگەڵ داخوازییەکانی شوناسخوازان و سەربەخۆییخوازان دوورەپەرێز بێت، شەرعیەتی یاسایی و دیموکراسی مافی چارەی خۆنووسینی گەلان دووپات و بەدامەزراوەیی بکاتەوە، هۆگری بۆ شوناسی نەتەوەیی و هەستی ئەمەگ بۆ خاک بەهێزتر بکات، چەمکی “شارۆمەندی کورد”، پێناسەو شرۆڤە بکاتن، هەوڵەکانی بۆ داڕشتنی دەستوورێک، نەک لە چوارچێوەی سیاسەتدا، بەڵکوو بە مانای ڕاستەقینەی وشە یاسایی، لە چوارچێوەی ناسنامەی نەتەوەیی کوردستاندا دەست پێبکات….

—-

یادداشت

یک: هویت دوگانە سیاست در کوردستان، بە هر دلیل، هنوز نتوانستە است تکلیف خود را با مسالە استقلال طلبی حل کند و همچنان یک سوگیری محافظەکارانە وجود دارد.

دو: الگوی استقلال طلبی در سیاست کوردستانی، هنوز بەروز نشدە است و بر مدل های سنتی، پافشاری می کند.

سە: هویت خواهی در میان تودەها، فزایندە است و بە مدار بالاتر ارتقا پیدا کردە است.

چهار: ظرفیت یکپارچە هنوز ایجاد نشدە است.

پنج: بحران هویت در گروە سلطە، آشکارتر از همیشە است.

شش: نارضایتی های چند لایە نسبت بە وضعیت موجود گروە سلطە، حداکثری است.

هفت: بیان ها و شدت های عمیقی در میان لایەهای جوان نیروهای سیاسی کوردستانی بە وجود آمدە است. جوان های رادیکال، از سیاست های محافظەکار راضی نیستند. بحران مشروعیت سیاست کوردستانی در راه است.

اگر سیاست بپذیرد کە مردم، حق تصمیم گیری دربارە وضعیت سیاسی خود را دارند یک راە حل مشخص کە ویژگی این دورەهای تاریخی است آن است کە سیاست، بە حمایت اجتماعی از هویت طلبی تودەها بپردازد، متغیرهای فرهنگی و اجتماعی را حول محور هویت، تقویت کند، روابط چند وجهی بین هویت و بیان سیاسی را برجستەتر کند، بە رفتارهای ناعادلانە علیە کوردها بیشتر بپردازد، مفاهیم فراگیرتر و عمیق تری از کوردستانی بودن را بە بستر تودەها بیاورد، ارادە جمعی حول محور هویت را تقویت کند، از روبرو قرار دادن برنامە رسمی خود در برابر خواست های هویت خواهانە و استقلال طلبانە دوری کند، مشروعیت حقوقی و دمکراتیک حق ملت ها برای تعیین سرنوشت را تکرار و نهادینە کند، وفاداری بە هویت ملی و حس تعلق بە سرزمین را تقویت کند، مفهوم شهروند کوردستانی را تعریف و تبیین کند، و تلاش های خود را برای تدوین یک قانون اساسی، نە در چارچوب سیاست، بلکە بە معنای واقعی کلمە حقوقی، در چارچوب هویت ملی کوردستانی، آغاز کند….

ت.ب: ئەم وتارە بخوێنەوە:

Just a Matter of Identity? Support for Independence in Catalonia, Ivan Serrano, Regional and Federal Studies, Universitat oberta de Catalunya, 2013

وێنە: هاوینەهەواری کولتووری کوردستان لە فڕانکفۆڕت